Nέες λαϊκιστικές εξεγέρσεις στο μέλλον “βλέπει” αμερικανική η εταιρία αναλύσεων

Μετά από εβδομάδες ανησυχίας, τα θεσμικά όργανα και οι κυβερνήσεις της ΕΕ μπορούν να αισθανθούν μια κάποια ανακούφιση. Το σενάριο που φοβούνταν περισσότερο στις γαλλικές προεδρικές εκλογές – τη μάχη μεταξύ δύο υποψηφίων που αντιτίθενται στην παγκοσμιοποίηση – δεν συνέβη στον πρώτο γύρο των εκλογών την Κυριακή. Αντ ‘αυτού, ο κεντρώος ηγέτης Εμμανουέλ Μακρόν βγήκε πρώτος, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι στον δεύτερο γύρο της 7ης Μαΐου θα επικρατήσει της Marine LePen. Τα χρηματιστήρια στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σημείωσαν άνοδο τη Δευτέρα το πρωί, αυξημένες από το εκλογικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, αν και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το statusquoστην Ευρώπη θα επιζήσει λίγο ακόμα, η πολιτική κατάσταση στη Γαλλία δεν προσφέρει το περιθώριο εφησυχασμού.

Οι εκλογές έφεραν στο φως ένα κατακερματισμένο εκλογικό σώμα. Κάθε ένας από τους τέσσερις υποψηφίους που προηγούνταν έλαβε μεταξύ 19 και 24%. Επιπλέον, σύμφωνα με την ανάλυση του εκλογικού αποτελέσματος, η Γαλλία είναι σχεδόν ισομερώς διασπασμένη σε δυο στρατόπεδα, υπέρ και κατά της παγκοσμιοποίησης. Αν και η LePenκαι ο αριστερός υποψήφιος Jean-LucMelenchonέχουν διαφορετικές απόψεις για τα κοινωνικά ζητήματα, έχουν παρόμοια στάση στην οικονομία, υποστηρίζοντας μέτρα για τον προστατευτισμό, για έναν διευρυμένο δημόσιο τομέα και τη ριζική μεταρρύθμιση (ή ακόμη και αποχώρηση από) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από κοινού, έλαβαν περίπου το 40% των ψήφων. Από την άλλη πλευρά, ο Macronκαι ο συντηρητικός ηγέτης FrancoisFillonαντιπροσωπεύουν δύο παραλλαγές της άποψης που τάσσεται υπέρ της παγκοσμιοποίησης και η οποία υποστηρίζει τις ελεύθερες αγορές, την κανονιστική απορρύθμιση, έναν μικρότερο δημόσιο τομέα και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Τα δύο πιο υψηλά ποσοστά πήγαν στους υποψηφίους διαμαρτυρίας. Φυσικά και αποτελεί θέμα συζήτησης το αν η LePenκαι ο Macronείναι πολιτικά outsider. Ο Macronείναι ο πρώην υπουργός οικονομίας της Γαλλίας και η LePen, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Παρ ‘όλα αυτά, έχουν μικρή εμπειρία σε κυβερνητικούς ρόλους και ασκούν κριτική στις παραδοσιακές πολιτικές ελίτ. Το γεγονός ότι οι υποψήφιοι από το κεντροδεξιό Ρεπουμπλικανικό και Κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό κόμμα ήρθαν στην τρίτη και στην πέμπτη θέση, αντίστοιχα, αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη απέχθεια των Γάλλων ψηφοφόρων για τα παραδοσιακά κόμματα.

Η επιτυχία των μη παραδοσιακών υποψηφίων δεν είναι εξ ολοκλήρου άνευ προηγουμένου. Ο πατέρας της LePenκατάφερε να περάσει στον δεύτερο γύρο στις προεδρικές εκλογές του 2002. Όμως, η νεότερη LePenέλαβε το 21,3% των ψήφων την Κυριακή – περισσότερες από 7,6 εκατομμύρια ψήφους – σε σύγκριση με το 16,9% του πατέρα του (4,8 εκατομμύρια ψήφοι) στον πρώτο γύρο το 2002. Τα ποσοστά της δεν επαρκούν για να την φέρουν στην προεδρία, αφού οι περισσότεροι ψηφοφόροι πιθανόν να υποστηρίξουν τον Macron ή θα απέχουν από την εκλογική διαδικασία. Ακόμα και έτσι, οι επιδόσεις της LePenυποδηλώνουν ότι οι ιδέες του Εθνικού Μετώπου κερδίζουν έδαφος στη Γαλλία και ότι η υποστήριξη του κόμματος δεν θεωρείται πλέον ταμπού.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, μπορεί να υπερβάλλουν οι αναφορές που υποστηρίζουν ότι τα παραδοσιακά κόμματα καταρρέουν. Οι Macron και LePen είναι δημοφιλή ως πρόσωπα, αλλά τα κόμματα που αντιπροσωπεύουν στερούνται τη δομική οργάνωση και την εκλεγμένη ηγεσία των παραδοσιακών κομμάτων της Γαλλίας. Ανεξάρτητα με το ποιος θα κερδίσει τον δεύτερο γύρο, θα χρειαστεί την στήριξη της Εθνοσυνέλευσης για να εγκρίνει νομοσχέδια. Αν και οι προεδρικές εκλογές έπληξαν τους Σοσιαλιστές και τους Ρεπουμπλικάνους, μπορούν να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές στα μέσα Ιουνίου. Και αυτό σημαίνει ότι ο επόμενος πρόεδρος πιθανόν να πρέπει να συμβιβαστεί για να διασφαλίσει τη διακυβέρνηση της χώρας. Διαφορετικά, ο επόμενος πρόεδρος θα μπορούσε να υποβιβαστεί στους συνταγματικούς ρόλους για την άμυνα και τις εξωτερικές σχέσεις, έχοντας περιορισμένη επιρροή στην εσωτερική πολιτική.

Ο ρόλος της Γαλλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν το επίκεντρο της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά οι επαναληπτικές της 7ης Μαΐου θα αποτελέσουν ένα είδος δημοψηφίσματος για την Ένωση. Η Le Pen θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει είτε να διαλυθεί είτε να χαλαρώσει ώστε να γίνει ένα χαλαρό σύμφωνο μεταξύ των κυρίαρχων εθνών που θα κλείσουν τα σύνορά τους στη μετανάστευση και θα προστατεύσουν τις οικονομίες τους από τον ξένο ανταγωνισμό. Επίσης, πιστεύει ότι το Παρίσι πρέπει να διεκδικήσει δικαιώματα από τις Βρυξέλλες. Ο Macron, αντιθέτως, θεωρεί ότι η Γαλλία πρέπει να αναγνωρίσει ότι βρίσκεται σε αδύναμη θέση σε σχέση με τη Γερμανία και πρέπει ως εκ τούτου να αποδεχθεί το Βερολίνο ως ηγέτη της Ένωσης, έστω και μόνο προσωρινά, προσπαθώντας να επηρεάσει τους Γερμανούς πολιτικούς. Τότε ίσως κάποια μέρα, οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και οι εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να επιστρέψουν το Παρίσι σε μια θέση ισχύος στην Ήπειρο.

Η γερμανική κυβέρνηση, χωρίς-ίσως- να προκαλεί έκπληξη, χαιρέτισε τα αποτελέσματα της Κυριακής. Πρώτον, γιατί ο πρώτος γύρος δεν οδήγησε στις επαναληπτικές μεταξύ Le Pen και Melenchon. Δεύτερον, γιατί οι ηγέτες της χώρας είναι σίγουροι ότι μια προεδρία Macronθα οδηγήσει σε βαθιά συνεργασία μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας. Παρόλο που η πρόβλεψή τους πιθανότατα θα επιβεβαιωθεί, Παρίσι και Βερολίνο θα εξακολουθήσουν να επικεντρώνονται σε διάφορα θέματα που σχετίζονται με την ΕΕ. Η Γερμανία ωστόσο δύσκολα θα «κατάπινε» πολλές από τις προτάσεις του Macron, όπως η δημιουργία προϋπολογισμού της ευρωζώνης για τη διατήρηση των επενδυτικών προγραμμάτων και την παροχή βοήθειας στα κράτη-μέλη που βρίσκονται σε κρίση. Η εισαγωγή τέτοιων μεταρρυθμίσεων θα είναι ευκολότερη εάν οι Γερμανοί συντηρητικοί χάσουν στις εκλογές του Σεπτεμβρίου και αναλάβει την κυβέρνηση στο Βερολίνο ένας συνασπισμός κεντροαριστερών και αριστερών δυνάμεων. Αλλά ακόμα και τότε, η Γερμανία θα συμφωνούσε να αναδιαρθρώσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για να εξυπηρετήσει τη Γαλλία μόνο εάν το Παρίσι –ως αντάλλαγμα- παρέδιδε τον έλεγχο της φορολογικής πολιτικής του σε υπερεθνικές δομές. Και περίπου το ήμισυ του γαλλικού εκλογικού σώματος θα ήταν αρνητικό σε αυτή τη συμφωνία.

Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο δρόμος θα είναι δύσκολος για τον επόμενο Γάλλο πρόεδρο. Το εκλογικό σώμα της Γαλλίας εκφράζει τον σκεπτικισμό του για την ηγεσία του, ανησυχεί για την ανεργία και την επίδραση της παγκοσμιοποίησης στην οικονομία και την ταυτότητα της χώρας και είναι διχασμένο για τον ρόλο του στην Ευρώπη. Μια πιθανή ένταση μεταξύ της Προεδρίας και της Εθνοσυνέλευσης δεν θα κάνει τα πράγματα ευκολότερα. Εμποδίζοντας τα εξτρεμιστικά κόμματα να κερδίσουν την προεδρία ή έναν σημαντικό αριθμό εδρών στο κοινοβούλιο, το εκλογικό σύστημα της Γαλλίας άφησε επίσης εκατομμύρια ψηφοφόρους χωρίς εκπροσώπηση. Η δυσαρέσκεια για την κατάσταση της χώρας και για την έλλειψη πολιτικής εκπροσώπησης για μεγάλα τμήματα της γαλλικής κοινωνίας θα αποτελέσει το έδαφος για νέες λαϊκιστικές εξεγέρσεις στο μέλλον.

*Δημοσιεύθηκε στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής