Το νέο γερμανικό ιδιόμορφο μετεκλογικό τοπίο

Η εφτάψυχη Μέρκελ, το βατερλό των Σοσιαλδημοκρατών & η είσοδος του AfD

Του Γιάννη Σαλαβόπουλου

Τα αποτελέσματα των χθεσινών γερμανικών εκλογών στη μεγαλύτερη χώρα και οικονομία της ΕΕ, διαμορφώνουν σήμερα ένα νέο ιδιόμορφο μετεκλογικό τοπίο όχι μόνο στο εσωτερικό της Γερμανίας, αλλά κι ένα σκηνικό, που θα επηρεάσει τις γερμανικές θέσεις σε θέματα ΕΕ και Ελλάδας. 

Κατόπιν του εκλογικού Βατερλό των Σοσιαλδημοκρατών, την ηχηρή και ισχυρή είσοδο στο κοινοβούλιο του ακροδεξιού, ξενοφοβικού και αντιευρωπαϊκού AfD και το δυνατό comeback στο κοινοβούλιο του FDP, η εφτάψυχη κα Μέρκελ, θα είναι για τέταρτη θητεία καγκελάριος και μόνη στην κορυφή, αδιαμφισβήτητη στο κόμμα της, (ελλείψει διαδόχου), παρά τις σημαντικές απώλειες του CDU / CSU.

Το τελευταίο θα ηγηθεί του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού, είτε είναι “Jamaica” (CDU/CSU με FDP και Πράσινους), που θεωρείται πιο πιθανό σενάριο είτε “GroKo”, από το Μεγάλος Συνασπισμός στα γερμανικά (Grosse Koalition), το οποίο αν και λιγότερο πιθανό, δεν έχει αποκλειστεί επίσημα, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές.

Το σίγουρo είναι, ότι οι διαπραγματεύσεις για το σχηματισμό του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού θα είναι σκληρές και θα διαρκέσουν τουλάχιστον εβδομάδες, αν όχι μήνες, κάτι που εντείνει την αγωνία σε Βρυξέλλες και Αθήνα και μπορεί και να επιβραδύνει αποφάσεις και εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.  

Ανάλυση αποτελεσμάτων ανά κόμμα

Παρά τις απώλειες, το CDU/CSU παραμένει ο κορμός του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού με τη Μέρκελ αδιαμφισβήτητη αρχηγό και επόμενο καγκελάριο.  

Το CDU/CSU έχασε, όπως αναμενόταν πολλούς ψήφους διαμαρτυρίας προς το AfD κυρίως στα ανατολικά κρατίδια λόγω της ανεργίας εκεί αλλά και εν γένει λόγω του προσφυγικού, ασφάλειας, προγράμματα βοήθειας προς την Ελλάδα. Ωστόσο έχασε περισσότερες ψήφους προς το FDP, κυρίως από νεότερους σε ηλικία ψηφοφόρους, μικρομεσαίους που είναι μεγάλος αριθμός στη Γερμανία αλλά και από απογοητευμένους, που επιθυμούν ένα κόμμα πιο ανανεωμένο.

Η προεκλογική εκστρατεία θα μπορούσε να είναι ακόμα πιο καινοτόμα με περαιτέρω χρήση ψηφιακών μέσων, όπως αυτή του FDP, ενώ δεν δόθηκε βαρύτητα σε θέματα νέων τεχνολογιών, εξωστρέφειας, του ρόλου της Γερμανίας σε μια νέα Ευρώπη, την απεικόνιση των επιτευγμάτων της διακυβέρνησης κλπ. Ένας επιπλέον αυτονόητος λόγος είναι και η λογική φθορά ενός κόμματος που κυβερνά τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Τόσο η Μέρκελ όσο και το κόμμα θα πρέπει να πάρουν το μήνυμα των εκλογών, που είναι μήνυμα για ανανέωση με νέα πρόσωπα, με νέες ιδέες και δομές. 

Το ιστορικό χαμηλό και η μεγάλη ήττα των Σοσιαλδημοκρατών θα δούμε αν θα οδηγήσει στο αποκλεισμό του σεναρίου της συμμετοχής τους σε συνασπισμό, κάτι που δεν έχει αποκλειστεί επίσημα και σε εσωτερικές διεργασίες και αλλαγές στο κόμμα. 

Το SPD, παρά το δυναμικό ξεκίνημα του Σούλτς, έδειξε ότι δεν έπιασε έξυπνα σχεδόν κανένα από τα βασικά προεκλογικά θέματα. Έκανε μια άνευρη, παλιομοδίτικη προεκλογική εκστρατεία, ενώ έχασε όχι μόνο στα θέματα ασφάλειας και οικονομίας αλλά και στα θέματα κοινωνικής πολιτικής, με αποτέλεσμα όχι απλά να μην κερδίσει νέους ψηφοφόρους αλλά και να χάσει ακόμα και παραδοσιακούς ψηφοφόρους.

Η συμμετοχή του AfD στη Bουλή θα είναι πονοκέφαλος για την επόμενη κυβέρνηση, πιέζοντας με τις ακραίες θέσεις του, ενώ το σενάριο συμμετοχής του SPD στην κυβέρνηση έχει ένα επιπλέον λόγο να είναι λιγότερο πιθανό και αυτός είναι, ότι κανείς δεν επιθυμεί το AfD να είναι αξιωματική αντιπολίτευση.   

To AfD έκανε μια προεκλογική εκστρατεία φόβου και μίσους, κάνοντας εν μέρει και εκτεταμένη χρήση “fake news” στα κοινωνικά δίκτυα, χρησιμοποιώντας σε μεγάλη έκταση τις νέες τεχνολογίες. Κατάφερε να έχει μεγάλη απήχηση στα ανατολικά κρατίδια, στις μεγάλες ηλικίες και στους απογοητευμένους ή μη πιστούς ψηφοφόρους των άλλων κομμάτων.    

Το FDP βγαίνει ισχυρότερο από τις εκλογές και είναι ένας πιθανός κυβερνητικός εταίρος του CDU / CSU που θα διαπραγματευτεί σκληρά με τη Μέρκελ   

Το FDP έκανε αντικειμενικά μια έξυπνη, μοντέρνα και καινοτόμο προεκλογική εκστρατεία, κάνοντας εκτεταμένη χρήση των νέων τεχνολογιών, των ψηφιακών μέσων και των κοινωνικών δικτύων, κλέβοντας εν μέρει την ατζέντα της επιχειρηματικότητας και κυρίως των startups από το CDU, ενώ κέρδισε τόσο τα νεανικά κοινά με το πιο μοντέρνο στυλ. Εκφράζοντας πιο σκληρές θέσεις από το CDU/CSU αλλά πιο ήπιες από το AfD σε θέματα προσφυγικού, ασφάλειας, οικονομίας, ΕΕ, Ευρωζώνης, Ελλάδας κατάφερε όχι απλά να κερδίσει πέραν των νέων και τους συντηρητικούς ψηφοφόρους μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά και να έχει μικρές μόνο απώλειες προς το AfD.    

Οι Πράσινοι είναι ο τρίτος και μικρότερος σε εκλογική δύναμη πιθανός κυβερνητικός εταίρος της Μέρκελ. Σε περίπτωση που το SPD πάει στην αντιπολίτευση, η αριστερά θα έχει ένα μεγάλο κόμμα να συναγωνίζεται στον αντιπολιτευτικό αριστερό λόγο.   

Οι Πράσινοι και η Αριστερά, έκαναν και οι δύο μια άνευρη προεκλογική εκστρατεία, διατήρησαν και δύο τις δυνάμεις τους, αν και θα μπορούσαν να τα πάνε καλύτερα και να εκμεταλλευτούν τη φθορά του CDU και την αναμενόμενη πτώση του SPD.  

Για να αντιληφθούμε πώς και γιατί διαμορφώθηκαν τα εκλογικά ποσοστά των κομμάτων παραθέτουμε τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία για το πώς ψήφισαν τα κρατιδία  της πρώην Δυτικής Γερμανίας (ΔΓ) και πρώην Ανατολικής Γερμανίας (ΑΓ) καθώς και τις μετακινήσεις ψηφοφόρων. 

Τα στατιστικά στοιχεία για το πώς ψήφισαν σε ΔΓ και ΑΓ:

CDU – Χριστιανοδημοκράτες: ΔΓ, 34,1% – ΑΓ, 26,6%  
SPD – Σοδιαλδημοκράτες: ΔΓ, 22,1% – ΑΓ, 14,7%
AFD – Εναλλακτική για τη Γερμανία: ΔΓ, 11,2% – ΑΓ, 22% 
FDP – Φιλελεύθεροι: ΔΓ, 11,2% – ΑΓ, 8,1% 
Πράσινοι: ΔΓ, 10% – ΑΓ, 5,9%
Αριστερά: ΔΓ, 6,9% – ΑΓ, 16% 

Με βάση τω ανωτέρω συγκριτικά στοιχεία καθίσταται σαφές, ότι η μεγάλη δεξαμενή ψήφων του AFD προήλθε κατά ένα ποσοστό από τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, στα οποία έρχεται δεύτερο κόμμα μετά το CDU. Το ίδιο ισχύει και για την Αριστερά, η οποία εμφανίστηκε πολύ ισχυρή στα ανατολικά κρατίδια και με χαμηλά ποσοστά στα δυτικά. Το CDU εμφανίζεται πολύ πιο ισχυρό στα δυτικά κρατίδια, όπως και το SPD, λαμβάνοντας στα ανατολικά κρατίδια πολύ πιο χαμηλά ποσοστά απ’ ότι σε εθνικό επίπεδο. Οι Φιλελεύθεροι αν και βρίσκονται δεξιά του CDU, σε αντίθεση με το AFD, κέρδισαν τις νέες ψήφους και αύξησαν το ποσοστό τους περισσότερα στα δυτικά κρατίδια, καθότι στα ανατολικά κρατίδια βρέθηκαν κάτω από το εθνικό ποσοστό τους, κάτι που συνέβη και με τους Πράσινους.          

Μετακινήσεις ψηφοφόρων των κομμάτων προς AfD: 

CDU: 1.070.000
SPD: 500.000
Αριστερά: 430.000
FDP: 50.000
Πράσινοι: 40.000
Άλλοι: 740.000

Σύμφωνα με τα παραπάνω, καταδεικνύεται, ότι το Εναλλακτική Γερμανία κέρδισε ψηφοφόρους από όλα τα κόμματα, με τους περισσότερους όμως (πάνω από ένα 1 εκ.), όπως ήταν αναμενόμενο να προέρχονται από το CDU αλλά επίσης κέρδισε πολλούς τόσο από το SPD όσο και από την Αριστερά. Αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι το FDP, παρότι κινείται δεξιότερα του CDU, δεν είχε μεγάλες απώλειες προς το AFD.      

Μετακινήσεις ψηφοφόρων του CDU/CSU προς άλλα κόμματα:

Προς FDP: 1.330.000
Προς AFD: 1.070.000
Προς Αριστερά: 70.000
Προς Πράσινους: 50.000
Δεν προσήλθαν να ψηφίσουν: 310.000 

Με βάση τα παραπάνω, ναι μεν το CDU/CSU, είχε απώλειες προς το AFD, ωστόσο τις μεγαλύτερες απώλειες, τις είχε προς το FDP, ενώ είναι αξιοσημείωτο, ότι οι απώλειες προς την Αριστερά ήταν μεγαλύτερες από αυτή προ τους Πράσινους. 

Μετακινήσεις ψηφοφόρων του SPD προς άλλα κόμματα:

Προς AFD: 500.000
Προς FDP: 430.000
Προς Αριστερά: 380.000
Προς Πράσινους: 50.000
Προς CDU/CSU: 20.000
Προς άλλο: 70.000 

Με βάση τα ανωτέρω, το SPD όπως και το CDU / CSU είχε τις μεγαλύτερες απώλειες προς το AFD, χάνοντας όμως πολλές ψήφους και από το FDP, το οποίο κέρδισε από το SPD περισσότερες ψήφους απ’ ότι η Αριστερά.    
Πηγές στατιστικών: Infratest/Dimap/ARD

Τι σημαίνει ένας συνασπισμός Τζαμάικα για ΕΕ και Ελλάδα 

Η επόμενη μέρα για ΕΕ και Ελλάδα θα είναι σίγουρα πιο δύσκολη από ότι σήμερα, αντιμετωπίζοντας μια νέα γερμανική Κυβέρνηση με πιθανό πιο περίπλοκο σχήμα και με πιο σκληρές θέσεις λόγω των παραμέτρων AfD, FDP. Στην περίπτωση ενός μεγάλου συνασπισμού, παρότι το σενάριο είναι το λιγότερο πιθανό και θα είναι η πολιτική ταφόπλακα του SPD, δεν θα έχουμε επανάληψη του παρελθόντος, καθότι το SPD θα είναι αποδυναμωμένος εταίρος, οπότε θα έχει μικρότερη δυνατότητα πίεσης. 

Η Jamaica θα είναι δύσκολη πολιτική εξίσωση για τη Μέρκελ, καθότι θα πρέπει να συντονίσει, συμβιβάσει και να συνδυάσει τρία κόμματα, τρία προγράμματα, τρεις ιδεολογίες. Η δε συγκατοίκηση FDP και Πρασίνων, που θα είναι ο λιγότερο ισχυρός εταίρος θα είναι δύσκολη λόγω και των διαφορετικών προσεγγίσεων σε κρίσιμα θέματα οικονομίας, ΕΕ, Ελλάδας. Το FDP σε περίπτωση συμμετοχής του στον επόμενο συνασπισμό, που είναι πιθανό θα έχει μια εξαιρετικά δύσκολη συγκατοίκηση με τους Πράσινους , θα ασκήσει πίεση να περάσουν κάποιες από τις θέσεις του σε θέματα οικονομίας, ΕΕ, (Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) φορολογίας, επιχειρηματικότητας, επενδύσεων, ασφάλειας κλπ. αλλά και να αναλάβει κρισιμότερα οικονομικά υπουργεία όπως αυτού των Οικονομικών. 

Θα είναι πλέον ακόμα πιο δύσκολο στη Μέρκελ να κάνει πλέον παραχωρήσεις κυρίως λόγω και των γνωστών σκληρών θέσεων του AFD στη Βουλή και του FDP στην επόμενη κυβέρνηση 

Η κα. Μέρκελ επιθυμεί μια ισχυρή Γερμανία σε μια ισχυρή ενωμένη Ευρώπη. Έχει δείξει, ότι θέλει να είναι παρούσα και μάλιστα με ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση της νέας πολιτικής και οικονομικής αρχιτεκτονικής στην ΕΕ. Θα κριθεί στην πράξη αν η κα Μέρκελ θα καταφέρει να περάσει τις δικές της θέσεις στα στρατηγικά ευρωπαϊκά θέματα στον επόμενο κυβερνητικό συνασπισμό.   

*Ο κ. Γιάννης Σαλαβόπουλος, ΜΒΑ, είναι Διεθύνων Σύμβουλος της CAPITALS Circle Group, Berlin (Στρατηγική & Επικοινωνία) και Καθηγητής Public Affairs/Policy & Eco Economics, SRH Berlin University

capital.gr