Η αμερικανική εταιρία αναλύσεων εξηγεί πώς η γεωπολιτική συνδέεται με την επιχειρηματικότητα & γιατί η επιχειρηματική ελίτ δεν θέλει να διαταραχθεί το status quo των τελευταίων 70 χρόνων
Είναι και πάλι εκείνη η εποχή του χρόνου, κατά την οποία οι επιχειρηματικές και πολιτικές ελίτ του πλανήτη συγκεντρώνονται στο θέρετρο των Άλπεων, το Νταβός της Ελβετίας για να συγκρίνουν τις σημειώσεις για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Η κυβερνοασφάλεια και η «επιδείνωση της γεωπολιτικής κατάστασης» αποτελούν τους κυριότερους κινδύνους που συζητούνται φέτος, και που εκ των προτέρων δημοσιοποιήθηκαν από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Ο πρώτος κίνδυνος, η ασφάλεια του κυβερνοχώρου, αντιπροσωπεύει απλώς την τελευταία σε μια μακρά σειρά απειλών που ανέκυψαν από την τεχνολογική ανάπτυξη, καθώς κράτη και ιδιωτικοί παράγοντες συναγωνίζονται να έχουν το συγκριτικό πλεονέκτημα. Ο δεύτερος, όμως, κίνδυνος, η γεωπολιτική επιδείνωση, για αρκετές δεκαετίες δεν αποτέλεσε κεντρικό ζήτημα. Και επειδή η γεωπολιτική είναι η πλατφόρμα, στην οποία βρίσκονται πολλά άλλα πράγματα, η επιδείνωσή της αποτελεί απειλή που επηρεάζει όχι μόνο τους παρευρισκόμενους στο Νταβός αλλά και ολόκληρο τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Το βαλς του πλανήτη
Για πολλούς αιώνες, επιχειρηματικότητα και γεωπολιτική στροβιλίζονται παρέα σε ένα βαλς, σέρνοντας εκ περιτροπής το χορό. Η σύγχρονη επιχείρηση, για παράδειγμα, εντοπίζει τις ρίζες της στις συμφωνίες των επιχειρηματιών στην Ανατολική Μεσόγειο στην εποχή των Σταυροφοριών. Αυτές οι πρώιμες συμφωνίες έγιναν μεταξύ ενός επιτόπιου επενδυτή – ο οποίος προσέφερε το κεφάλαιο – και ένας γενναίου ταξιδιώτη-, ο οποίος συνόδευε τα εμπορεύσιμα αγαθά σε ένα επικίνδυνο ταξίδι. Αλλά αυτές οι απίστευτα βασικές επιχειρήσεις μπορούσαν να λειτουργήσουν μόνο μέσα στα όρια του γεωπολιτικού τους περιβάλλοντος. Οι φιλικές σχέσεις μεταξύ της Βενετίας και του μουσουλμανικού κόσμου, για παράδειγμα, επέτρεψαν στους Βενετούς ταξιδιώτες να γίνουν οι κορυφαίοι επιχειρηματίες του κόσμου, πουλώντας ανατολικά αγαθά στην Ευρώπη για μεγάλο κέρδος.
Σε άλλες εποχές – κυρίως όταν η γεωπολιτική είχε κατακερματιστεί – οι επιχειρήσεις ήταν μπροστά. Η Χανσεατική Ένωση, μια ομάδα πόλεων της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας, με σχεδόν μοναδικό κίνητρο το κέρδος, δημιουργήθηκε σε μια εποχή που η Γερμανία αποτελούσε ένα αόριστο συνονθύλευμα πόλεων και μικρών κρατών. Για να προστατεύσει τις επενδύσεις της, η Ένωση έφτιαξε ναυτικό, το οποίο ανάγκασε τις κυρίαρχες κυβερνήσεις να πάρουν στα σοβαρά την ομάδα των εμπόρων. Αργότερα, οι επιχειρήσεις οδήγησαν τα κράτη σε αυτοκρατορίες. Οι ολλανδικές και βρετανικές εταιρείες της Ανατολικής Ινδίας, που δημιουργήθηκαν ως όπλα των εθνικών τους κυβερνήσεων, αξιοποίησαν τα κίνητρα των ιδιωτικών επιχειρήσεων, προωθώντας παράλληλα τα εθνικά συμφέροντα – και όλα αυτά χωρίς να δεσμεύουν υπερβολικούς πόρους.
Στην εποχή από το τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, η ευνοϊκή γεωπολιτική προκάλεσε την υπεροχή των επιχειρήσεων. Μετά το 1945, ο κόσμος χωρίστηκε από τους δυο μεγάλους αντιπάλους: τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση. Αν και η αντιπαράθεση δημιούργησε μεγάλους κινδύνους για τις επιχειρήσεις, οι δύο τιτάνες αποδείχτηκαν τελικά πιο πρόθυμοι να ανταλλάσσουν χτυπήματα, παρά να επιδιώξουν ένα χτύπημα νοκ-άουτ. Οι επιχειρήσεις στην καπιταλιστική πλευρά του Σιδηρούντος Παραπετάσματος αναπτύχθηκαν, ενσωματώνοντας την αναζήτηση της αποδοτικότητας που οδήγησε στη τεχνολογική πρόοδο και τη δημιουργία του πλούτου. Στη συνέχεια, η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης είδε την εξάπλωση του καπιταλιστικού μοντέλου, καθώς και τα πρώην κομμουνιστικά κράτη και οι αναπτυσσόμενες χώρες μείωσαν τους εμπορικούς φραγμούς.
Αυτές οι τάσεις δημιούργησαν τον κόσμο των πολυεθνικών εταιρειών που γνωρίζουμε σήμερα. Καθώς μειώθηκε η σημασία των εθνικών συνόρων, οι εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν το φιλικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον. Η ατέρμονη αναζήτηση της αποδοτικότητας οδήγησαν τις εταιρείες να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας έτσι τις επιχειρήσεις να γίνουν οι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων, τις οποίες επιδιώκουν οι εθνικές κυβερνήσεις. Σε έναν κόσμο όπου οι εταιρίες μπορούν να επιλέγουν τη διάθεση πόρων στο κατά την κρίση τους πιο ευνοϊκό περιβάλλον, οι πολιτικοί ηγέτες που επιδιώκουν να αυξήσουν τις θέσεις εργασίας και τη δημιουργία πλούτου αναγκάζονται να ανταγωνιστούν για την εύνοια των επιχειρήσεων. Αυτή είναι ουσιαστικά η ιστορία του Νταβός, το οποίο έχει έρθει να εκπροσωπεί την αυλή του (επιχειρηματικού) βασιλιά, όπου οι ηγέτες πρέπει να ταξιδεύουν για να εισακουστούν από την επιχειρηματική ελίτ.
Η αλλαγή στο ρυθμό
Οι καιροί όμως αλλάζουν και οι γεωπολιτικές βεβαιότητες του χθες εξαφανίζονται. Αντί να τονίσει τις ασύμμετρες απειλές, όπως η τρομοκρατία ή η ασφάλεια, η τελευταία Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα και τη Ρωσία. Και τον Ιανουάριο, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ θα παρουσιάσει τα πρώτα σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση της θεωρούμενης απειλής από το κινεζικό εμπόριο. Τα μέτρα αποτελούν σύμπτωμα της ευρύτερης επιδείνωσης του γεωπολιτικού περιβάλλοντος και μπορεί να οδηγήσουν σε κλιμάκωση των σχέσεων των δύο χωρών.
Η αυξημένη αντιπαράθεση μεταξύ κρατών μπορεί συχνά να αποδεικνύεται επιβλαβής για τις διεθνείς επιχειρήσεις. Οι χώρες που εστιάζουν η μια στην άλλη, δεν ανταγωνίζονται για την εταιρική προσοχή. Ακόμη χειρότερα, έθνη έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν το εταιρικό περιβάλλον. Σε αντίθεση με την Χανσεατική εποχή, σήμερα οι εθνικές κυβερνήσεις κατέχουν σε μεγάλο βαθμό το μονοπώλιο στη βία, θέτουν δηλαδή τους κανόνες. Μια αντιπαράθεση μπορεί να οδηγήσει σε επαναπροσδιορισμό των εμπορικών φραγμών μεταξύ των χωρών, δυσκολεύοντας τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων. Επί του παρόντος, ο κόσμος είναι διασυνδεδεμένος, έτσι ώστε ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος θα ανάγκαζε τις χώρες να χαλαρώσουν τις υπάρχουσες αλυσίδες εφοδιασμού τους, κοστίζοντας στις επιχειρήσεις πολλά χρήματα. Και μια συμβατική στρατιωτική σύγκρουση θα προκαλούσε ακόμα μεγαλύτερη αναστάτωση, θέτοντας σε κίνδυνο το φυσικό κεφάλαιο και το προσωπικό, και κάνοντας πελάτες και κυβερνήσεις να δαπανούν τον πλούτο τους για την πολεμική προσπάθεια και όχι για εταιρικά προϊόντα.
Πολυεθνικές εταιρίες δεν είναι παγκοσμιοποιημένες μόνο για αποδοτικότητα, αλλά και αναγκαιότητα..
Ο πόλεμος ανάμεσα σε μεγάλες δυνάμεις είναι εξαιρετικά απίθανος, τουλάχιστον εν μέρει εξαιτίας των διαλυτικών επιπτώσεων σε επιχειρήσεις, τις οποίες οι χώρες υπολογίζουν πολύ. Σε έναν υποθετικό πόλεμο, οι εταιρείες με μεγάλη διεθνή παρουσία αναμένεται να επιλέξουν πλευρές, μια επιλογή που είναι πιο δύσκολη για κάποιες εταιρείες από ό, τι για κάποιες άλλες.
Πολλές κρατικές εταιρείες – όπως η Aramco της Σαουδικής Αραβίας ή η Εθνική Πετρελαϊκή εταιρία της Κίνας – θα έχουν προφανείς πιστούς. Επειδή οι πόροι είναι στρατηγικά σημαντικοί κατά τη διάρκεια του πολέμου, μπορεί κανείς να φανταστεί ότι εισηγμένες ενεργειακές εταιρείες, όπως η ExxonMobil, η Royal Dutch / Shell και η BP, πιθανότατα θα επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους για καθαρά εθνικούς σκοπούς. Αλλά αυτό θα έρθει με προκλήσεις. Οι πολυεθνικές εταιρείες δεν είναι μόνο παγκοσμιοποιημένες για αποδοτικότητα, αλλά και για αναγκαιότητα. Η ExxonMobil, η Shell και η BP παράγουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οπουδήποτε είναι κερδοφόρο, συμπεριλαμβανομένων χωρών στις οποίες η Δύση θα μπορούσε ενδεχομένως να διεξάγει πόλεμο. Επιπλέον, εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Apple εξαρτώνται όλο και περισσότερο από ξένες γραμμές παραγωγής, και επίσης από τις ξένες αγορές. Καμία από αυτές τις αλυσίδες εφοδιασμού δεν μπορεί να αναβαθμιστεί σε μια στιγμή. Παρόλα αυτά, το προηγούμενο του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου έδειξε ότι οι επιχειρήσεις μπορεί και θα είναι υπό μεγαλύτερο άμεσο κρατικό έλεγχο σε καιρό πολέμου.
Μεγαλύτερος παγκόσμιος πόλεμος δεν πρόκειται να ξεσπάσει, η επιδείνωση, όμως της γεωπολιτικής κατάστασης αποτελεί αρνητική εξέλιξη για τους ηγέτες των επιχειρήσεων στο Νταβός – ή τουλάχιστον για εκείνους που δεν ανήκουν σε αμυντικές εταιρείες. Έχοντας δημιουργηθεί από πολύ συγκεκριμένες γεωπολιτικές περιστάσεις, το status quo των τελευταίων 70 ετών δημιουργεί ένα όλο και πιο ιδανικό κλίμα για τις διεθνείς επιχειρήσεις. Έτσι, η επιχειρηματική ελίτ που συγκεντρώθηκε στα ελβετικά βουνά θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε οτιδήποτε μπορεί να διαταράξει την σημερινή παγκόσμια τάξη. Οι ακροατές θα επιδιώξουν να συλλέξουν όσες γνώσεις μπορούν αναφορικά με τη μελλοντική πορεία της γεωπολιτικής, γνωρίζοντας ότι τα πράγματα έχουν αρκετό περιθώριο για επιδείνωση.
Δημοσιεύθησε στον Τύπο της Κυριακής 28/1/18
