Η Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη αναλύει το βιβλίο του Ο.Ι.
Της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη
Στους λαϊκιστές, και στα λαϊκίστικα ή υβριδικά πολιτικά κόμματα εξουσίας προστίθεται και ο πολιτικός συνδυασμός της Ιταλίας. Το εκεί αποτέλεσμα των εκλογών αποτελεί, σίγουρα, ηχηρότερο ράπισμα εναντίον της ΕΕ, ακόμη και από αυτό το BREXIT. Και τούτο επειδή η Ιταλία είναι η τρίτη σε μέγεθος οικονομία της ΕΕ, επειδή είναι μέλος της Ευρωζώνης και επειδή η αποστροφή που έκφρασε το εκλογικό της αποτέλεσμα της 4ης Μαρτίου του 2018, εναντίον της παγκοσμιοποίησης και των συνθηκών που επικρατούν στην ΕΕ, γίνεται αφόρητα αισθητή.
Οι θιασώτες της Δημοκρατίας, έστω και αυτής της μεταλλαγμένης, υποστηρίζουν ότι οι χώρες, με αυταρχικά καθεστώτα θα στραφούν, ωστόσο, προς αυτήν όταν αυξηθεί το κατά κεφαλή εισόδημα, διότι οι πολίτες θα απαιτήσουν πολιτικό φιλελευθερισμό. Δικαιολογούν την αισιόδοξη αυτή άποψή τους για τη Δημοκρατία, εξαιτίας των αντιφάσεων και των δυσλειτουργιών του καπιταλισμού με ολοκληρωτισμό, όπως είναι η διαφθορά, οι ανισότητες κατανομής, η ανεπαρκής πληροφόρηση, η έλλειψη ατομικών ελευθεριών, ή η εκμετάλλευση της κρατικής ισχύος για να εξασφαλίσουν μεγαλεία οι πολιτικοί. Αναγκάζονται, βέβαια, να παραδεχθούν, ότι αυτά τα μειονεκτήματα και οι δυσλειτουργίες συναντιούνται και στον καπιταλισμό με φιλελεύθερη Δημοκρατία, αλλά πείθουν τον εαυτό τους ότι αυτό που κάνει τη διαφορά υπέρ του φιλελευθερισμού είναι ότι, κατ’ αυτούς, οι αρνητικές αυτές συνέπειες εμφανίζονται σε μικρότερη κλίμακα. Είναι, ωστόσο, δύσκολο αν όχι αδύνατο, να αποφανθεί κανείς σε ποιο από τα δύο αυτά καθεστώτα οι δυσλειτουργίες και τα αρνητικά χαρακτηριστικά είναι εντονότερα. Αλλά, και εξίσου δύσκολο είναι να απαντήσει κανείς για το ποιο από τα δύο αυτά καθεστώτα θα επικρατήσει. Η άποψή μου είναι ότι, αν η Κίνα και οι πέριξ αυτής οικονομίες, με το ίδιο με αυτήν καθεστώς, επιχειρήσουν να το επιβάλλουν στη Δύση, μετά την επικράτησή τους στην υφήλιο, δεν θα συναντήσουν ιδιαίτερη δυσκολία. Και τούτο, επειδή, δυστυχώς, το φιλελεύθερο δημοκρατικό καθεστώς της Δύσης βρίσκεται σε μεγάλη παρακμή.
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα της Δύσης, σχετικά με την πεποίθησή ότι θα κατορθώσει να διατηρήσει τη Δημοκρατία και μετά την επικράτηση της Κίνας διεθνώς, είναι ότι στον κόσμο του 21ου αιώνα, η ισχύς περνά μέσα από την παγκοσμιοποίηση και τους διεθνείς οργανισμούς, που ελέγχονται από τη Δύση. Το επιχείρημα, ωστόσο, αυτό έχει πολύ εξασθενήσει μετά από τα πολύ σοβαρά χτυπήματα που δέχεται η παγκοσμιοποίηση, με την εισαγωγή προστατευτισμού και με τις κατηγορίες που εξαπέλυσε ο DonaldTrump εναντίον των διεθνών οργανισμών και συνολικά της καθεστηκυίας διεθνούς οικονομικής τάξης. Το επιχείρημα αυτό έχει, ακόμη, χάσει πολύ από την αρχική του αίγλη, εξαιτίας της ανόδου του λαϊκισμού, που εκφράζει τη μεταβολή της κοινής γνώμης και που στρέφεται κάθετα εναντίον της παγκοσμιοποίησης και, γενικά, εναντίον του συστήματος που επικρατεί στη Δύση. Επιπλέον, δεν είναι διόλου βέβαιο ότι η Κίνα θα μεταχειριστεί τα ίδια μέσα με τη Δύση, προκειμένου να επιβάλλει στην υφήλιο το δικό της πολιτικό σύστημα. Αντιθέτως, πολύ πιθανότερη, με βάση τις φιλοσοφικές προτιμήσεις και τις πολιτικές πεποιθήσεις της Κίνας θα είναι η επιδίωξή της να πείσει και άλλες δυνάμεις, στο διεθνή στίβο, (κίνηση που ήδη συντελείται) σχετικά με την υπεροχή του δικού της πολιτικού συστήματος.
Αυταρχικά, ωστόσο, καθεστώτα έχουν δημιουργηθεί, με προοπτική επέκτασής τους, όχι μόνο στην Ανατολή και σε φτωχές οικονομίες της, που μπορεί ίσως να υποστηριχθεί ότι θα γυρίσουν στη φιλελεύθερη Δημοκρατία, όταν αναπτυχθούν περισσότερο, αλλά και μέσα στους κόλπους της ΕΕ. Πρόκειται, καταρχήν, για την περίπτωση της Ουγγαρίας, και τον πρωθυπουργό της Viktor Orban, που ήδη βρίσκεται στην εξουσία επί 8 χρόνια, και που θεωρείται βέβαιη η επανεκλογή του τον προσεχή Απρίλιο, και δευτερευόντως για την περίπτωση της Πολωνίας με πρωθυπουργό τον JaroslawKaczynski. Η ύπαρξή τους και οι πολιτικές τους επιλογές εξοργίζουν τη Δύση, και ειδικότερα την ΕΕ, που τους αποκαλεί λαϊκιστές, χαρακτηρισμό, που θεωρώ χωρίς περιεχόμενο, και που μαρτυρεί την αμηχανία της Δύσης. Ο κ. Orban εγκρίνεται από το 50% περίπου των συμπατριωτών του, αλλά φαίνεται επιπλέον ότι οι επιλογές του αποτελούν βάση προς μίμηση για χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης.
Οι Δυτικοί επικαλούνται βιασμό της Δημοκρατίας από τον κ. Orban, και από τους θαυμαστές του. Δεν έχω την πρόθεση να υπερασπιστώ τον κ. Orban και τον οποιονδήποτε ηγεμόνα ακολουθεί το παράδειγμά του. Δεν πιστεύω, ωστόσο, μαζί με τον Όθωνα, ότι η απλή επίκληση της Δημοκρατίας, όταν συνυπάρχει με εντελώς ασυμβίβαστες με αυτήν συνέπειες, είναι αρκετή για να ικανοποιεί τις ανησυχίες μας. Και έχω, ολοένα συχνότερα την πεποίθηση, ότι οι αναφορές στη Δημοκρατία χρησιμοποιούνται ως αντιπερισπασμοί, για τα ανείπωτα εγκλήματα που διενεργούνται σε καθημερινή βάση, στο όνομά της. Τείνω να πιστεύω, ότι οι εγγυήσεις που δίνονται από την απλή αναφορά στη Δημοκρατία, έχουν θέση καθησυχασμού και παραίτησης από την προσπάθεια εξεύρεσης λύσεων σε δύσκολα προβλήματα, και έτσι καταλήγουν, συχνά, σε εκτρωματικές καταστάσεις. Καταστάσεις, που τελικά δεν διαφέρουν από τις αντίστοιχες αυταρχικών καθεστώτων, τα οποία δεν επικαλούνται τη Δημοκρατία. Και να υπογραμμίσω, στο σημείο αυτό, ότι και οι πολίτες των χωρών με δημοκρατικά καθεστώτα δεν έχουν αρκετή εμπιστοσύνη σε αυτήν. Πράγματι, σχετική έρευνα στην Αμερική, που είναι ίσως η κατεξοχήν χώρα στην οποία προβάλλονται κατά κόρο τα πλεονεκτήματα της Δημοκρατίας, κατ’ αντιδιαστολή με όσα δυσάρεστα συμβαίνουν σε χώρες χωρίς Δημοκρατία, αποκαλύπτει ότι το 45% των εκεί ερωτηθέντων έχουν αμφιβολίες για τα θετικά στοιχεία της δημοκρατικής διακυβέρνηση και έχουν μικρή ή καθόλου εμπιστοσύνη σε αυτήν.
Διαλέγω κάποιες αναφορές στη Δημοκρατία της Αμερικής επειδή τόσο συχνά γίνεται παραπομπή σε αυτήν, και μάλιστα με τρόπους που δεν επιδέχονται διαμφισβήτηση. Έχει, λοιπόν, παγιωθεί η εντύπωση ότι εκεί βασιλεύει, χωρίς προβλήματα, το κορυφαίο αυτό πολίτευμα. Ωστόσο, με αφορμή την κριτική, που συγκέντρωσε η δια βίου παραμονή στην εξουσία του Κινέζου Xi Jinping, είδε το φως της δημοσιότητας ένα αποκαλυπτικό άρθρο, που ανατρέπει εκ βάθρων πολυάριθμες σχετικές ουτοπίες για τις υποτιθέμενες διαφορές πολιτεύματος στο εσωτερικό των δύο υπερδυνάμεων[1]. Στη συνέχεια αναφέρω χαρακτηριστικά αποσπάσματά του:
“Ο Trump νομίζει πως η ιδέα να έχουμε ένα ισόβιο πρόεδρο είναι πράγματι τόσο σπουδαία ώστε η Αμερική μπορεί να θελήσει κάποτε να ακολουθήσει αυτή την οδό. «΄Ισως θα πρέπει να το δοκιμάσουμε κάποια μέρα».
Αλλά, κοιτάξτε τι γίνεται: ΄Ενα πρόεδρο δια βίου, τον έχουμε ήδη. Δεν έχει σημασία ποιος κάθεται στον θρόνο, το αξίωμα του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών έχει, υπό οποιανδήποτε έννοια, καταστεί μια καθαυτό αυτόνομη εξουσία. Παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμα παραδίδει στον Πρόεδρο πολύ ειδικές, περιορισμένες εξουσίες, τα τελευταία χρόνια, Αμερικανοί πρόεδροι διεκδίκησαν την εξουσία να αλλάξουν εντελώς και σχεδόν μονόπλευρα τα χαρακτηριστικά αυτής της χώρας, για καλό ή για κακό. Η ίδια η προεδρία κατέστη Αυτοκρατορική, με μόνιμες εξουσίες. Το αποτέλεσμα: Δεν έχουμε πια ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπίας (των εξουσιών). ΄Ολες οι αυτοκρατορικές εξουσίες που σώρευσαν προηγούμενοι πρόεδροι, δηλαδή να σκοτώνουν Αμερικανούς πολίτες χωρίς δίκη, να κρατούν υπόπτους (σε προφυλάκιση) επ’αόριστο, να στερούν από Αμερικανούς τα δικαιώματα της εθνικότητάς τους, να έχουν τους Αμερικανούς πολίτες υπό συνεχή μαζική παρακολούθηση χωρίς προφανή λόγο, να αναστέλλουν την ισχύ νόμων σε περιόδους πολέμων, να παραβιάζουν νόμους με τους οποίους διαφωνούν, να διεξάγουν μυστικούς πολέμους και να συγκαλούν μυστικά δικαστήρια, να επιτρέπουν τα βασανιστήρια, να παρακάμπτουν την νομοθεσία και τα δικαστήρια με εκτελεστικά διατάγματα και προεδρικές οδηγίες, να οδηγούν τους στρατιωτικούς σε δράσεις εκτός νόμου, να λειτουργούν μιαν σκιώδη κυβέρνηση και να ενεργούν ως δικτάτορες και τύραννοι, υπεράνω του Νόμου και πέραν οποιασδήποτε λογοδοσίας, όλες αυτές οι πέραν των ορίων του Συντάγματος εξουσίες κληρονομήθηκαν στον Donald Trump.
Αν η Δημοκρατία δεν είναι πραγματική, αλλά σε σημαντικό βαθμό εικονική, όπως γενικά πρόκειται για αυτήν των ημερών μας, δεν είναι διόλου σίγουρο ότι καταλήγει σε καλύτερα αποτελέσματα από τα αντίστοιχα χωρών με μη δημοκρατικά καθεστώτα.
Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο του Όθωνα Ιακωβίδη που πραγματεύεται τη Δημοκρατία και με τις δύο της όψεις: ως αθώα οπτασία, αλλά και ως φκιασιδωμένη καρνάβαλο.