Το σχέδιο για ειδική σχέση ΕΕ-Τουρκίας
Γράφει ο Αλέξανδρος Τάρκας
Οι φήμες για την κατάσταση της υγείας του Ερντογάν πυροδότησαν εικασίες για το μέλλον της Τουρκίας και διεργασίες για τη σχέση της με την ΕΕ. Υπάρχουν, άλλωστε, προγραμματισμένες επαφές το επόμενο διάστημα. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν πως οι Βρυξέλλες αναζητούν αγωνιωδώς κάποια μορφή νέας σχέσης με τη Άγκυρα.
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας έχουν φτάσει σε αδιέξοδο. Το κλίμα στην ΕΕ είναι ιδιαιτέρως αρνητικό, σε βαθμό που να θεωρείται πλέον αδιανόητη κάθε σκέψη για έστω και μελλοντική ένταξη της Τουρκίας.
Τόσο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τουσκ όσο και ο πρόεδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Γιούνκερ, που βέβαια δεν διακρίνονται για την πολιτική τους διορατικότητα και ούτε γνωρίζουν τις ιδιομορφίες της ευρύτερης περιοχής μας, είναι ότι η ΕΕ πρέπει να στραφεί σε μια μορφή ειδικής σχέσης με την Τουρκία. Σε μία μορφή στρατηγικής συνεργασίας, από την οποία να ωφεληθούν και οι δύο πλευρές.
Ο προσανατολισμός των Τουσκ και Γιούνκερ φαίνεται ρεαλιστικός, δεδομένου ότι η Τουρκία δεν ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ειδικά για τα ελληνικά συμφέροντα, όμως, μπορεί αυτός ο προσανατολισμός να αποδειχθεί πολύ επιζήμιος.
Χωρίς δεσμεύσεις
Όπως κι αν «βαπτιστεί» η πιθανή νέα δομή σχέσεων, γρήγορα θα εκφυλιστεί και θα περιοριστεί στο πεδίο των οικονομικών και εμπορικών ανταλλαγών με μεγάλα κέρδη για τα ισχυρά μέλη της ΕΕ. Δεν θα περιέχει, όμως, την παραμικρή δέσμευση της Άγκυρας για πολιτική καλών γειτονικών σχέσεων στο Αιγαίο και την Κύπρο, καθώς και για τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου.
Είναι δεδομένο ότι το νέο πλαίσιο συνεργασίας ΕΕ-ΝΑΤΟ θα απαιτήσει εξωτερική βοήθεια για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης. Η Τουρκία θα θελήσει να συνεισφέρει στρατιωτικά και αεροναυτικά μέσα, σε μία προσπάθεια να μιμηθεί το μοντέλο που θα υιοθετηθεί στις σχέσεις ΕΕ-Βρετανίας μετά το Brexit.
Θα ήταν τραγελαφικό, ωστόσο, η Τουρκία να διολισθαίνει προς τον ισλαμισμό και να υπονομεύει τη σταθερότητα στον περίγυρό της, αλλά η Ευρώπη να κάνει πως δεν βλέπει. Να μην επιβάλλει πολιτικά κριτήρια και να ικανοποιείται από το εμπορικό κέρδος.
Έτσι όπως τείνει να διαμορφωθεί το πλαίσιο, ίσως είναι ο ίδιος ο Ερντογάν που θα κάνει την έκπληξη! Αν δεν υπάρξει αλλαγή της τελευταίας στιγμής (όπως προχθές στη σύνοδο του ΟΣΕΠ με τη ματαίωση και της διμερούς συνάντησης Παυλόπουλου-Ερντογάν), ο Τούρκος πρόεδρος θα αξιοποιήσει την επικείμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες για να συναντηθεί στο περιθώριό της με τους Γιούνκερ και Τουσκ. Το πιεστικό αίτημά του είναι η συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας.
«Χάδια» για το μεταναστευτικό
Μία τέτοια συνάντηση εργασίας προβλέπεται, άλλωστε, από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το Μεταναστευτικό (Μάρτιος 2016). Ο Ερντογάν, ωστόσο, αναμένεται να την παρουσιάσει σαν πανηγυρική σύνοδο κορυφής, σαν επιβράβευση της στάσης του στην προσφυγική κρίση και στη Συρία και σαν αφετηρία ανοίγματος νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.
Αν τελικά ο Ερντογάν πιέσει την Παρασκευή (26 Μαΐου) για συνέχιση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, η ελληνική διπλωματία θα απαλλαγεί από το βάρος να αντικρούσει τις πρωτοβουλίες Τουσκ και Γιούνκερ. Οι κίνδυνοι, όμως, δεν θα εκλείψουν.
Στις 22 και 23 Ιουνίου θα συγκληθεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο θα αξιολογήσει την ευρωτουρκική συμφωνία για το μεταναστευτικό. Είναι δεδομένο πως θα την χαρακτηρίσει λειτουργούσα και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό, παρά το γεγονός ότι οι εισροές στα ελληνικά νησιά συνεχίζονται, έστω και πολύ μικρότερες.
Ως αντίβαρο των εγκωμίων, υπάρχουν εισηγήσεις στην ΕΕ για την επιβολή στην Άγκυρα ρήτρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και ιδέες στη νέα κυβέρνηση της Γαλλίας για ρήτρα συνδρομής στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η προώθηση αυτών των ιδεών και η μετατροπή τους σε εγκεκριμένη πολιτική, ωστόσο, θα καθυστερήσει.
