Το Podemos μοιάζει με τον νεκροθάφτη της μεταδικτατορικής Ισπανίας, μπορεί όμως να αποδειχθεί το σωσίβιό της

Του Ισαάκ Ρόσα *

«Γιατί η Ισπανία δεν έχει ξεσηκωθεί;»: Αυτή την ερώτηση μου έκαναν οι ξένοι δημοσιογράφοι στις αρχές του 2014. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί δεν υπήρχε κοινωνική έκρηξη στη χώρα μου κι εγώ δεν ήξερα τι να τους απαντήσω.

Αναρωτιόμουν κι εγώ, μισοέκπληκτος και – το παραδέχομαι – μισοαπογοητευμένος, γιατί η Ισπανία δεν είχε πάρει φωτιά. Ας κάνουμε λοιπόν ένα μικρό flashback.

Ιανουάριος του 2014. Βρισκόμαστε σε μια χώρα βυθισμένη εδώ και πέντε χρόνια σε μια βαθιά κρίση, που στην αρχή ήταν οικονομική και στη συνέχεια έγινε κοινωνική: H ανεργία φτάνει το 26% (διπλάσια στους νέους), οι ανισότητες μεγαλώνουν συνεχώς, τα εισοδήματα βρίσκονται στο επίπεδο όπου ήταν μισό αιώνα πριν, οι οικογένειες εκδιώκονται κατά χιλιάδες από τα σπίτια τους…

Στις αρχές του 2014, δεν υπήρχε τίποτα στην Ισπανία που να μην ήταν βυθισμένο σε κρίση: Η οικονομία, οι τράπεζες, η μοναρχία, τα κόμματα, τα συνδικάτα, ο Τύπος, το Πανεπιστήμιο. Για να μη μιλήσουμε για την ίδια την ενότητα της χώρας, αφού η Καταλονία είχε εξαγγείλει δημοψήφισμα για την αυτοδιάθεσή της.

Μια σειρά από αστυνομικές και δικαστικές έρευνες είχαν αποκαλύψει την έκταση της διαφθοράς που συνδεόταν με τη φούσκα των ακινήτων. Την ίδια στιγμή, μαθαίναμε ότι το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα κρατούσε για χρόνια παράλληλα λογιστικά βιβλία.

Κι όμως, η Ισπανία δεν είχε ξεσηκωθεί. Ή, εν πάση περιπτώσει, δεν είχε ξεσηκωθεί ολοκληρωτικά. Τα τρία τελευταία χρόνια γίνονταν γενικές απεργίες, διαδηλώσεις για την αξιοπρέπεια, συγκεντρώσεις των Αγανακτισμένων και άλλες δράσεις, που κατέληγαν όλο και συχνότερα σε βίαιες συγκρούσεις.

Η έκρηξη ήταν προ των πυλών. Και ξαφνικά εμφανίστηκε ο «μαύρος κύκνος», το απρόβλεπτο: Ένα νέο πολιτικό κόμμα, το Podemos, που διεκδίκησε την εκπροσώπηση των Αγανακτισμένων και όλων όσοι δυσφορούσαν. Το κόμμα έλαβε μέρος στις ευρωεκλογές του 2014. Τη συνέχεια τη γνωρίζουμε.

Ας κάνουμε τώρα το αντίστροφο ταξίδι, προς το μέλλον. Ας υποθέσουμε ότι ανεβαίνουμε στη χρονομηχανή του 2014 και βρισκόμαστε στην Ισπανία του 2016. Δεν πιστεύουμε στα μάτια μας! Ένα νέο κόμμα διοικεί μια σειρά από μεγάλες πόλεις και σημειώνει μεγάλες επιδόσεις σε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις. Ο ταξιδιώτης του χρόνου κοιτάζει τον Τύπο, τις δημοσκοπήσεις, τις συζητήσεις στην τηλεόραση και δεν καταλαβαίνει τίποτα. Τι συνέβη σε αυτά τα δύο χρόνια;

Αυτό που τον εκπλήσσει περισσότερο είναι ότι ο πυρετός στους δρόμους έχει ελαττωθεί δραστικά. Στην Ισπανία του 2016, η κοινωνική κρίση είναι εξίσου σοβαρή με πριν από δύο χρόνια. Κι όμως, δεν γίνονται σχεδόν καθόλου διαδηλώσεις. Ούτε απεργίες.

Οι περισσότεροι ακτιβιστές και ηγέτες των κοινωνικών κινημάτων που υποδαύλιζαν την αγανάκτηση το 2014 είναι σήμερα βουλευτές, δημοτικοί σύμβουλοι, σύμβουλοι εκλεγμένων αξιωματούχων. Και οι πολίτες που κατέβαιναν στους δρόμους προτιμούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους στις κάλπες.
Στο ίδιο χρονικό διάστημα, η Καταλονία δεν ανακοίνωσε την ανεξαρτησία της: Τουναντίον, τα αυτονομιστικά κόμματα ξεπεράστηκαν από τις νέες πολιτικές δυνάμεις.

Εδώ βρίσκεται το κυριότερο παράδοξο του Podemos: Αν και μοιάζει με τον νεκροθάφτη της μεταδικτατορικής Ισπανίας, μπορεί να αποδειχθεί το σωσίβιό της. Αν προκάλεσε την κρίση του διπολισμού, το κόμμα αυτό μετατόπισε επίσης τους προβολείς από την κοινωνική κρίση, που ήταν αξεπέραστη, προς την πολιτική κρίση, που μπορεί να ξεπεραστεί.

Το Podemos ήταν ασφαλώς η φωνή των Αγανακτισμένων. Ήταν όμως και το κανάλι που διοχέτευσε όλη εκείνη την οργή προς τους θεσμούς. Επιδίωξε τη ρήξη, αλλά ίσως να διευκολύνει τη μεταρρύθμιση.

Δεν είναι περίεργο ότι ευδοκιμούν οι θεωρίες συνωμοσίας. Κάποιοι λένε ότι όλα αυτά ήταν ένα κόλπο για να αποτρέψει το καθεστώς μια κοινωνική έκρηξη. Κάποιοι άλλοι βλέπουν στην άνοδο του Podemos έναν ελιγμό της Δεξιάς για να εξουδετερώσει τους σοσιαλιστές.

Το Podemos αποτελεί, όμως, περισσότερο τη συνέπεια παρά την αιτία του πολιτικού σεισμού. Η κρίση είναι φυσικά ευρωπαϊκή. Όπως είναι και ιδεολογική: Πρόκειται για ένα τέλος εποχής για τη σοσιαλδημοκρατία. Αυτό που μετράει, όμως, περισσότερο στην ισπανική περίπτωση είναι οι τοπικές ιδιαιτερότητες. Το Σύνταγμα του 1978 ήταν από την αρχή προβληματικό, λόγω των σαράντα ετών της δικτατορίας αλλά και των αδυναμιών της μετάβασης προς τη δημοκρατία. Χρειάζεται λοιπόν ένα νέο Σύνταγμα, προσαρμοσμένο στις ανάγκες των νέων γενεών. Και το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι ποιοι θα αποτελέσουν τους πρωταγωνιστές αυτής της «δεύτερης μετάβασης».

Αυτό που θα συμβεί στην Ισπανία θα έχει συνέπειες πέρα από τα σύνορά της. Οι Ευρωπαίοι γείτονές μας καλό θα είναι να αποκομίσουν τα αναγκαία μαθήματα. Αν, για την Ισπανία, ο πολιτικός σεισμός είναι μια ευκαιρία να μεταρρυθμιστεί ένα αποτυχημένο σύστημα, για την Ευρώπη θα πρέπει να είναι μια ευκαιρία να αναθεωρηθεί ένα σχέδιο που έχει γίνει αντιπαθές στην πλειονότητα των πολιτών.

(Πηγή: Le Monde-ΑΠΕ)

* Ο Ισαάκ Ρόσα γεννήθηκε στη Σεβίλη το 1974. Έχει δημοσιεύσει το αφήγημα “El ruido del mundo” (1998), το θεατρικό έργο “Adi?s muchachos” (1998), το μυθιστόρημα “La mala memoria” (2000) και τη μελέτη “Kosovo. La coartada humanitaria” (2001).Το δεύτερο μυθιστόρημά του, “Το μάταιο χθες” (2004), τιμήθηκε με τα βραβεία Ojo Crίtico, Andalucίa de la Crίtica και Rόmulo Gallegos, και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ).

Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ- ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του πρακτορείου.