Οι αντιφατικές αμερικανικές επιλογές στην αντιμετώπιση του ISIS

Πόλεμος και… Θέατρο κατά του Ισλαμικού Κράτους σε Ιράκ και Συρία.

Γράφει ο Περικλής Νεάρχου, Πρέσβυς ε.τ. 

Το δράμα της Κουρδικής πόλης Κομπάνι στη Συρία, που έγινε σύμβολο της αντιστάσεως και του αγώνα των Κούρδων της χώρας, έρχεται σε θεαματική αντίφαση με τις διακηρύξεις για πόλεμο κατά του ISIL-ISIS από έναν συνασπισμό σαράντα κρατών με επικεφαλής τις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί βομβαρδίζουν ήδη πολλές ημέρες στο Ιράκ και τη Συρία.Πώς είναι δυνατόν, υπό τις συνθήκες αυτές, να προελαύνει το ISIL/ISIS στην Καμπάνι;Πώς είναι δυνατόν επίσης, μετά από τόσες ημέρες βομβαρδισμού, να καταλαμβάνει νέα πόλη στην επαρχία Ντιγιάλα, κοντά στη Βαγδάτη;

Η πραγματικότητα είναι ότι οι ίδιες αντιφάσεις και επιλογές της Αμερικανικής πολιτικής που οδήγησαν στη δημιουργία του ISIL υπονομεύουν σήμερα και τη διεξαγωγή οποιουδήποτε αποτελεσματικού αγώνα εναντίον του. Ο ίδιος ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, προσπαθώντας να δικαιολογήσει την αμερικανική πολιτική στη Συρία και στο Ιράκ ενώπιον αμερικανών φοιτητών, επέρριψε την ευθύνη στους τοπικούς συμμάχους των ΗΠΑ για τη βοήθεια στους ακραίους ισλαμιστές. Η αποκάλυψή του είναι ακριβής, αλλά είναι η μισή αλήθεια. Στην πραγματικότητα, οι τοπικοί σύμμαχοι έδρασαν εν γνώσει και, σε μεγάλο μέτρο, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Τζο Μπάιντεν, μετά τις έντονες αντιδράσεις του τούρκου προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, αναγκάσθηκε να ανασκευάσει, για διπλωματική σκοπιμότητα, τα όσα είπε. Αυτό, βεβαίως, δεν δίνει άλλοθι στην Τουρκία.

Οι τουρκικές προτεραιότητες
Η πρώτη και κύρια προτεραιότητα της Τουρκικής πολιτικής από την αρχή του πολέμου της Συρίας ήταν η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Ο στόχος αυτός συνδέεται μεταξύ άλλων, και με την επιδιωκόμενη τουρκική ηγεμονία στην Ανατολική Μεσόγειο και τον ενεργειακό της πλούτο. Η ΑΟΖ της Συρίας και του Λιβάνου βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Κυπριακή ΑΟΖ, στην οποία η Άγκυρα εγείρει προκλητικές διεκδικήσεις και στέλνει εκ νέου φρεγάτα για να παρενοχλήσει τη γεώτρηση στο τεμάχιο της Κυπριακής ΑΟΖ, στο κοίτασμα «Ονασαγόρας», και το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός».
Τυχόν ηγεμονική επιρροή της Τουρκίας στη Συρία και στον Λίβανο, που είναι στενά συνδεδεμένος με αυτή, θα άλλαζε δραματικά τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο.

Τα πράγματα στη Συρία δεν εξελίχθηκαν σύμφωνα με τις τουρκικές προσδοκίες. Η αντοχή του καθεστώτος Άσαντ, με υποστήριξη από τη Ρωσία και το Ιράν, ώθησε την Άγκυρα σε στενή συνεργασία με το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, να ασκήσει κάθε δυνατή πίεση για αμερικανική στρατιωτική επέμβαση κατά του Άσαντ. Η μεγιστοποίηση της στρατιωτικής και χρηματοδοτικής βοήθειας στους Ισλαμιστές ήρθε ως εναλλακτική λύση μετά την ματαίωση της προσδοκώμενης αμερικανικής επεμβάσεως.

Η Τουρκία πρωτοστάτησε στην ενίσχυση αυτή, με ιδιαίτερη προτίμηση προς την Ισλαμική οργάνωση Αλ Νούσρα, που είναι επισήμως παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Κοντά στην πρώτη τουρκική προτεραιότητα προσετέθησαν στην πορεία και δύο άλλες, που συνδέονται αντιστοίχως με τον Κουρδικό παράγοντα και την κυριαρχία των ομοδόξων Σουνιτών στο γειτνιάζων προς την Τουρκία και τη Συρία μέρος του Ιράκ.
 

Σε ό,τι αφορά στον Κουρδικό παράγοντα, ανέκυψε για την Άγκυρα και ένα νέο κουρδικό πρόβλημα στην εμπόλεμη Συρία. Οι Κούρδοι της Συρίας, με τη συναίνεση του καθεστώτος Άσαντ, ανεκήρυξαν αυτόνομη την περιοχή τους, τη δεύτερη κατά σειρά Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή, μετά από εκείνη του Βορείου Ιράκ. Από γεωπολιτική άποψη, η Κουρδική περιοχή της Συρίας έχει το πλεονέκτημα να ακουμπά ανατολικά στην Αυτόνομη Κουρδική περιοχή του Βόρειου Ιράκ και δυτικά να εκτείνεται κατά μήκος των τουρκικών συνόρων, μέχρι σχεδόν την θάλασσα, στον κόλπο της Αλεξανδρέττας.

Θεωρητικά, βάσει του σεναρίου ενός ενιαίου Κουρδιστάν, που δεν θα ήταν απίθανο να δημιουργηθεί σε προοπτική, η Συριακή Κουρδική Περιοχή θα μπορούσε να αποτελέσει διέξοδο προς τη θάλασσα του νέου κράτους. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα μπορούσαν επίσης να γίνονται οι εξαγωγές του Κουρδικού πετρελαίου από την κατεύθυνση αυτή και όχι μέσω Τουρκίας, όπως γίνεται σήμερα για το πετρέλαιο του Βόρειου Ιράκ.
Προφανώς, η Άγκυρα δίνει μεγάλη προτεραιότητα στη διάλυση της Αυτοδύναμης Κουρδικής περιοχής της Συρίας, που πολιτικά βρίσκεται κοντά στο ΡΚΚ των Κούρδων της Τουρκίας. Ίσως οι τουρκικοί αυτοί σχεδιασμοί και υπολογισμοί να μην είναι άσχετοι με την προτεραιότητα που δίνει επίσης το ISIL στην κατάληψη της κουρδικής πόλεως Κομπάνι. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί το ISIL ως πολιτικό εργαλείο για τα δικά της γεωπολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα.

Ίσως η περίεργη αδράνεια της αμερικανικής αεροπορίας κατά του ISIL στην Κομπάνι να συνδέεται επίσης με τουρκικές αντιρρήσεις Σε πρόσφατη δήλωσή του ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, εξομοίωσε τους Κούρδους του ΡΚΚ με τους Ισλαμιστές του ISIL: «Για εμάς οι Κούρδοι του ΡΚΚ και το Ισλαμικό Κράτος είναι το ίδιο». Συνδέεται επίσης με στρατηγικούς λόγους, που έχουν να κάνουν με την πρόσφατη μεγάλη επιτυχία του Συριακού Στρατού στο Χαλέπι.

Δυσφορία Ερντογάν για τη διεθνή βοήθεια στο Κουρδιστάν

Οι έγνοιες της Άγκυρας για τον Κουρδικό παράγοντα συνδέονται επίσης με δύο άλλες όψεις του: Αυτόνομο Κουρδιστάν του Βορείου Ιράκ και την προοπτική μίας ενδεχόμενης «λύσεως» του Κουρδικού στην Τουρκία. Για το πρώτο, η Άγκυρα ανησυχεί από το μέγεθος της διεθνούς αναγνωρίσεως και της διεθνούς βοήθειας. Θέλει, προφανώς, να το οριοθετήσει. Ένα εργαλείο γι αυτό είναι ο ρόλος των Σουνιτών του Ιράκ, που ελέγχονται σήμερα, σε μεγάλο μέρος τους, από το ISIL. Παίρνει μόνο αποστάσεις για να μην εκτεθεί διεθνώς από μία ταύτιση μαζί του και με τις βαρβαρότητες που διαπράττει.

Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο, η κυνική τουρκική πολιτική στην Κομπάνι, την οποία η Άγκυρα προσπαθεί να συγκαλύψει με το άνοιγμα των συνόρων της σε εκατόν εξήντα χιλιάδες περίπου Κούρδους πρόσφυγες, ενδέχεται να λειτουργήσει ως Λυδία λίθος για τις πραγματικές τουρκικές προθέσεις έναντι των Κούρδων. Συνέταιροι στους τουρκικούς σχεδιασμούς για τον ρόλο των Σουνιτών είναι το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία.

Ο Σουνιτισμός και η αναμενόμενη κυριαρχία των Σουνιτών, μετά την επιδιωκόμενη ανατροπή του Άσαντ στην Συρία, ήταν και είναι ο κοινός παρονομαστής των τριών χωρών στον πόλεμο της Συρίας. Ο στόχος αυτός διασυνδέεται με τη διάσπαση του λεγόμενου «Σιιτικού Τόξου» από το Ιράν έως το Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο. Το Κατάρ προσβλέπει επίσης σε εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη από τις Μεσογειακές ακτές, ενδεχόμενο που υποστηρίζεται ασμένως από την Αμερικανική πολιτική, που διακατέχεται από τις γνωστές εμμονές για τη Ρωσία.

Ομολογουμένως, η αμερικανική πολιτική στην περιοχή δεν έχει, δυστυχώς, απαλλαγεί από τις αντιφάσεις της, που οδήγησαν στη δημιουργία ενός Ισλαμικού κινδύνου πολύ μεγαλύτερου από εκείνου της Αλ Κάιντα. Εάν εμμείνει στη σημερινή αντιφατική πορεία, πιθανόν να επιτύχει τη μεταμόρφωση και τη μετάσταση του κακού. Δεν θα επιτύχει όμως τη δημοκρατική πρόοδο και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που επαγγέλλεται.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 258