Συμπεριφορές Ελλήνων στρατιωτικών στην Κύπρο Ιούλιο-Αύγουστο 1974
1974-2014: 40 χρόνια εισβολής και κατοχής της μαρτυρικής Κύπρου.40 χρόνια Προδοσίας! Ως πότε;;; Mια μεγάλη αποκαλυπτική δημοσιογραφική έρευνα-ιστορικό αφιέρωμα.ΝΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ.
Του Αντώνη Κακαρά, Αντιπλοιάρχου ε.α.
Θα αναφερθούμε σε συμπεριφορές των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και στην επακολουθήσασα εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο τον Ιούλιο-Αύγουστο 1974. Στα γεγονότα αυτά αποκαλύφθηκε όλο σχεδόν το εύρος των ανθρώπινων χαρακτήρων. Δεν υπήρξε ομοιομορφία αντιδράσεων τέτοια, ώστε να βγει το συμπέρασμα, πως αυτό ήταν αποτέλεσμα κοινής εκπαίδευσης και κουλτούρας. Ειδικά του πολεμικού ναυτικού. Αντίθετα στις συμπεριφορές των στελεχών του στρατού αυτό παρατηρήθηκε, εάν εξαιρέσουμε την απαίτηση δύο αξιωματικών να τους δοθεί στο πραξικόπημα γραπτή εντολή του Α/ΓΕΣ.
Η αεροπορία βρισκόταν στην Ελλάδα και δεν πλησίασε την Κύπρο πλην της μοιραίας αποστολής των NOR ATLAS κατά την εισβολή των Τούρκων. Γενικά όμως μπορούμε να πούμε πως όπου υπήρξε συνδυασμός ιδεολογικού εξοπλισμού, γενικότερης μόρφωσης και άρτιας εκπαίδευσης, είχαμε πατριωτική συμπεριφορά και αντίσταση και στο πραξικόπημα και στον εξωτερικό εχθρό κατά την εισβολή. Στις συσκέψεις των στελεχών του ναυτικού, που προηγήθηκαν του πραξικοπήματος, έχουμε αντιδράσεις ανάλογα και με την πολιτική τοποθέτηση του καθενός. Στις επιχειρήσεις του πραξικοπήματος όμως, έχουμε και κλοπές από σπίτια πλουσίων που ερευνήθηκαν. Δεν γίνονται πιστευτοί όσοι αναφέρονται σε προσπάθεια διάσωσης βαλίτσας με χρήματα του γνωστού Κύπριου επιχειρηματία Αζίνα. Ούτε οι υπόλοιποι για την καταλήστευση και στο τέλος ανατίναξη του σπιτιού του. Οι τυχοδιώκτες δεν ήταν του είδους των ρομαντικών του κινηματογράφου. Ήταν άρπαγες και συγχρόνως ασυνείδητοι και χωρίς αρχές και ιδεολογία οπαδοί της ΄΄επανάστασης΄΄. Υπήρξαν μικροί και σ’ αυτό το σημείο ακόμα.
Τα είδη που άρπαξαν τα ονόμασαν ΄΄λάφυρα΄΄, ως να ήταν αποτέλεσμα αγώνα με ίσους όρους σε μάχη κατά εχθρού του Έθνους. Ο επικεφαλής του ναυτικού κλιμακίου φοβάται για τη ζωή του μετά την εισβολή των Τούρκων και φεύγει τρέχοντας από την Κύπρο, αντί να ζητήσει επίμονα να καθίσει και να διορθώσει κάτι (τι όμως;). Υπήρξαν και αυτοί στο ναυτικό, και δίκαια ο πλοίαρχος τότε Ν.Παππάς εξανίσταται και εκφράζεται βίαια στην ΕΔΕ για τους καταλύτες της παράδοσης του ΠΝ. Συνοπτική περιγραφή των δραστηριοτήτων εκατόν είκοσι επτά στελεχών των ΕΔ εμπλακέντων στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, περιλαμβάνεται σε μήνυση, που δεν εκδικάσθηκε, του Κύπριου Άρη Χατζηπαναγιώτου. Το φαινόμενο που παρατηρήθηκε (ενδεικτικό του μίσους που χώριζε), ήταν η ταφή των μακαριακών εκτός νεκροταφείων. Σε ομαδικούς τάφους μαζί με τραυματισμένους, εάν αληθεύει η ανατριχιαστική περιγραφή.
Στην ίδια μήνυση περιγράφονται και οι δραστηριότητες στελεχών του ναυτικού και κύρια με βαριές κατηγορίες κατά του αντιπλοιάρχου Παπαγιάννη και υποπλοιάρχου Ντάνου. . Όλες οι οδηγίες και οι διαταγές στο πραξικόπημα ήταν προφορικές, πλην του τμήματος που αφορούσε τη διοικητική μέριμνα, το οποίο και εκδόθηκε γραπτά. Δηλαδή οδηγίες για τροφοδοσία κάθε είδους , μεταφορές, περίθαλψη ασθενών, ομαδική ταφή νεκρών (χωριστά χριστιανών και μουσουλμάνων) κ.ο.κ.
Ο Αλευρομάγειρος ήταν αξιωματικός του στρατού και υπηρετούσε ως ταγματάρχης στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974. Επιστρέφοντας υποβάλλει και αυτός όπως όλοι την αναφορά του για τα συμβάντα στην Κύπρο στο πραξικόπημα και την εισβολή. Είναι η προσωπική του συμμετοχή στα γεγονότα και δεν έχει τίποτα να κρύψει. Αντίθετα εκθέτει εκείνα των οποίων υπήρξε πρωταγωνιστής, ως ασκών διοίκηση στην άμυνα κατά τη δεύτερη φάση της επιχείρησης των Τούρκων ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ, και για τα οποία ο οποιοσδήποτε θα ήταν περήφανος.
Ο αξιωματικός αυτός πολέμησε στην Κύπρο (όπως και άλλοι που ήταν εκεί, αλλά όχι όλοι), διοίκησε καλά το Τάγμα του (336 ΤΕ που αυτές τις ημέρες τιμά τους νεκρούς του στην Κύπρο) αποτελούμενο από επιστράτους Κυπρίους, ήταν μπροστά στη μάχη, γι’ αυτό και άντεξε και δεν παρέδωσε τις θέσεις, που τον διέταξαν να προστατέψει, παρά τη σφοδρότητα των επιθέσεων. Ο Αλευρομάγειρος ξεχωρίζει από τα στελέχη που παρήγαγε η ΣΣΕ μεταπολεμικά, όπως και μια σειρά άλλοι που επίσης φέρθηκαν πατριωτικά, όταν αντιτάχθηκαν στη δικτατορία και πολέμησαν και στην εισβολή στην Κύπρο. Λέει ο αξιωματικός αυτός στα συμπεράσματά του: «…όπου ο ηγήτωρ ευρίσκετο εις την πρώτην γραμμήν και εμάχετο παρά το πλευρόν του ουδείς εγκατέλειψεν τας θέσεις του. Όπου υπήρξεν εγκατάλειψις θέσεως τούτο οφείλετο εις την αδράνειαν των ηγητόρων του…».
Και όταν μιλάει για ΄΄ηγήτορα΄΄ δεν εννοεί το στρατηγό, αλλά το μικρό αξιωματικό τον επικεφαλής των μαχόμενων. Με το ΄΄εάν΄΄ όμως δεν γράφεται η ιστορία και ο ταγματάρχης, που κράτησε το μέτωπο που του ανέθεσαν στη Λευκωσία με Ελληνοκυπρίους επιστράτους από την Αμμόχωστο, δεν γνώριζε όταν έγραφε την αναφορά του, πως ήταν υπονομευμένη από τον Ιωαννίδη η αντίσταση στην εισβολή. Εντύπωση επίσης προξενεί το γεγονός πως στην Αμμόχωστο δεν υπήρξαν στην ουσία συγκρούσεις στο πραξικόπημα, εκτός από πυροβολισμούς κατά του κτηρίου της Εθνοφρουράς, που δεν είχαν συνέχεια. Ένας από τους Ελλαδίτες ο διοικητής Κ. Ζαρκάδας και από τους Κυπρίους ο αστυνόμος Φεσσάς κατάφεραν να κρατήσουν την πόλη χωρίς θύματα. Οι υπερασπιστές της Αμμοχώστου όμως, υποχώρησαν σχεδόν αμαχητί μετά σχετική εντολή σε λίγες ημέρες μπροστά στον προελαύνοντα ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ.
Οι Τούρκοι δεν προχωρούσαν πέραν εκείνων, που είχαν σχεδιάσει, εάν συναντούσαν αντίσταση. Ο στρατιωτικός συγγραφέας (Σέργης) στο μέρος όπου περιγράφει τη σχεδίαση του ΓΕΕΦ για αντιμετώπιση του επερχόμενου ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, αφήνει με σαφήνεια να εννοηθεί πως, δεν υπήρχαν πλέον ελπίδες στην Κύπρο για τίποτε άλλο εκτός από υποχώρηση. Και μάλιστα ακριβώς στη γραμμή που διεκδικούσαν οι Τούρκοι, ήτοι τη σημερινή διαχωριστική των δύο κοινοτήτων. Έτσι όμως προβάλλεται η μοιρολατρική θέση της έλλειψης σθένους για πόλεμο. Με στρατιωτική ηγεσία στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο ακατάλληλων και απρόθυμων για πόλεμο. Εν τούτοις υπήρξαν και στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ μονάδες που πολέμησαν με ηρωισμό, όπως το τάγμα επιστράτων 336 που αναφέραμε, αλλά και της ΕΛΔΥΚ. Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις δειλίας, αποφυγής της συμμετοχής σε μάχη, εγκατάλειψης σε άλλους της ευθύνης διοίκησης μονάδων, διάλυσης ολόκληρων μονάδων προ του εχθρού, μη υλοποίησης διαταγών κ.ο.κ Οι Τούρκοι είχαν ορίσει τη γραμμή όπου ήθελαν να φτάσουν.
Είναι εκείνη που σήμερα κατέχουν, εκτός του ελληνοκυπριακού τμήματος της Αμμοχώστου, που δεν ήταν στόχος τους. Το τμήμα αυτό εγκαταλείφθηκε κατά διαταγήν των νέων υπευθύνων της άμυνας του νησιού στη μεταπολίτευση. Στη Γενεύη οι Τούρκοι έδωσαν το τελεσίγραφο και είπαν τι ακριβώς απαιτούσαν. Τότε ο Γκιουνές έδινε προθεσμία λίγης ώρας να απαντήσουν οι της ελληνικής αντιπροσωπίας, για την άμεση υπογραφή συμφωνίας. Ήξεραν, πως δεν μπορούν να δεχτούν οι Μαύρος-Κληρίδης. Και έτσι είχαν την αφορμή για την προέλαση του ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ. Κανείς δεν θα υπέγραφε τέτοια συμφωνία. Κατά μία άποψη ο συσχετισμός δυνάμεων στην Κύπρο μετά τον ΑΤΤΙΛΑ Ι, το ηθικό των ελληνικών και ελληνοκυπριακών δυνάμεων και οι λοιποί δυσμενείς παράγοντες, όπως και οι θέσεις που πλέον κατείχαν οι Τούρκοι , οδήγησαν το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς στη σχεδίαση (κατόπιν εντολής του ΑΕΔ) της υποχώρησης στη σημερινή γραμμή. Με κύριο στόχο να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες, αφού τίποτα δεν λειτουργούσε πλέον υπέρ της ελληνικής πλευράς. Έτσι προέκυψε η αμαχητί σχεδόν υπόλοιπη κατάληψη εδαφών στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, που σήμερα ουσιαστικά είναι κάτι παραπάνω από την περίφημη ΄΄γραμμή Γκιουνές΄΄. Υπήρξαν Μονάδες που πολέμησαν γενναία στην Κύπρο.
Όπως υπήρξαν και μαχητές που επέδειξαν ιδιαίτερο ηρωισμό, μην υποχωρώντας μέχρι που σκοτώθηκαν. Ενδεικτικά σημειώνουμε περιπτώσεις που ξεχωρίζουν, καίτοι μια τέτοια επιλογή αφήνει απέξω και άλλους, που δεν αναφέρονται σε σχετικές εκδόσεις. Η δράση του 251 ΤΕ με τον αντισυνταγματάρχη Παύλο Κουρούπη, που σκοτώθηκε τελικά, η 31 ΜΚ στην πιο εντυπωσιακή κατάληψη του οχυρωμένου υψώματος Κοτζάκαγια, η τριλοχία της ΕΛΔΥΚ υπό τον αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο και με τον ανθυπασπιστή Κέντρα να καλύπτει με τους άνδρες του μαχόμενος την απαγκίστρωση των υπολοίπων και έτσι «…θυσιάσθηκε για την διάσωση άλλων ανδρών της ΕΛΔΥΚ…», το 211 ΤΕ και το 336 ΤΕ. Οι τρεις τελευταίες περιπτώσεις είναι και εκείνες που εμφανίζονται να αμύνονται με πείσμα σε αλλεπάλληλες επιθέσεις στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ. Δεν υπήρξαν πολλές ένοπλες συγκρούσεις μετεμφυλιακά, για να αποδείξουν τα στελέχη μας , πως ό,τι μάθαιναν στις σχολές και στις ασκήσεις, τα εφάρμοζαν στην πράξη. Τα μεταπολεμικά στελέχη των ΕΔ, οι μικροί αξιωματικοί και οι υπαξιωματικοί επέδειξαν, όχι μόνον στη μάχη αλλά και σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων, συμπεριφορά πιο αγνή, πιο ανιδιοτελή, πιο καθαρή από των μεγάλων βαθμών. Ανεξάρτητα ότι εξηγείται και για άλλους λόγους αυτό, σημαίνει πως οι αλλεπάλληλες κρίσεις και καθάρσεις φέρνουν σταδιακά στην κορυφή αξιωματικούς δομής, λογικής και συμπεριφοράς επιθυμητής στους ελέγχοντες τις ΕΔ. Έτσι έχουμε και όλους ανεξαιρέτως τους στρατηγούς, ναυάρχους και πτέραρχους να υπακούουν σε έναν ταξίαρχο (τον Ιωαννίδη).
Έτσι έχουμε και τους λοχαγούς και λοιπούς μικρούς αξιωματικούς να αποτελούν τη δύναμη αυτού του ταξιάρχου. Δεν ήταν οι στρατηγοί και οι ανώτατοι αξιωματικοί, που αντιστάθηκαν στη δικτατορία. Όσοι απ’ αυτούς υπήρχε η υπόνοια, πως δεν θα συμπράξουν και όσους αντέδρασαν, τους απέλυσε η χούντα από τους πρώτους μήνες. Ο Γεωργίτσης και οι άλλοι υψηλόβαθμοι του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου, δεν έφεραν αντίρρηση, καίτοι φαινόταν ο παραλογισμός της κίνησης. Έφεραν αντίρρηση μικρών βαθμών αξιωματικοί. Από το στρατό οι δύο επικεφαλής των αρμάτων ζήτησαν γραπτή εντολή του Α/ΓΕΣ. Από το ναυτικό στην αρχή σχεδόν όλοι αντέδρασαν, και κάποιοι αρνήθηκαν πεισματικά μέχρι τέλους, να συμπράξουν. Την ίδια στιγμή προκαλεί ερωτηματικά και το ότι δεν υπήρξε δυναμική αντίδραση από Έλληνες στρατιωτικούς στο πραξικόπημα στην Κύπρο. Η εξήγηση είναι, πως η συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών ήταν επιλεγμένοι από τη χούντα μεταξύ των πιστών στην ΄΄επανάσταση΄΄ αλλά και αντιμακαριακών.
Αν και αυτά τα δύο πάνε μαζί. Παράλληλα με την πλύση εγκεφάλου, το κλίμα, την τρομοκρατία. Όποιοι δεν ήταν πιστοί στο καθεστώς, απλά είχαν διαλάθει και δεν τους ενημέρωσε και κανείς για τη σχεδίαση. Εν τούτοις τις τελευταίες ημέρες πριν το πραξικόπημα το γνώριζαν, στο ναυτικό τουλάχιστον, όλοι εκείνοι που ήταν στην Κύπρο. Πόσο μάλλον του στρατού. Ένας από τους αξιωματικούς του ναυτικού γράφει στη δική του αναφορά πως «…την 12ην, 13ην και 14ην Ιουλίου …υπήρξαν συζητήσεις μεταξύ των αξιωματικών …επί του γεγονότος ότι, ικανός αριθμός νυμφευμένων υπαξιωματικών είχεν αποστείλει τας οικογενείας του εις Ελλάδα…». Το ότι δεν υπήρξαν ούτε και από το ναυτικό δυναμικές αντιδράσεις εν όψει του εγχειρήματος, παρ’ ότι κάποιοι αρνήθηκαν να συμπράξουν, πάλι με τον ίδιο τρόπο εξηγείται.
Οι στρατιωτικοί πρέπει να γαλουχούνται στις παραγωγικές σχολές με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, την αγάπη για την Πατρίδα, το δίκαιο, το σεβασμό στη λαϊκή κυριαρχία. Και την πεποίθηση πως τα όπλα που διαφεντεύουν και οι ένοπλοι που διοικούν οφείλουν να στοχεύουν σ’ αυτές τις αρχές.
