MΕΡΟΣ Γ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
(Περιλαμβάνει τις γνώμες 11 βουλευτών-Μελών της εξεταστικής Επιτροπής που έπαψαν με δήλωσή τους έγγραφη και προφορική, να μετέχουν των εργασιών της Εξεταστικής Επιτροπής από 1.6.1988).
OFFICIALDOCUMENT ΕΠΙΣΗΜΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 31ΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1988
Το παράρτημα τούτο περιλαμβάνει τις γνώμες των μελών της Επιτροπής κ.κ. 1)Βαρβιτσιώτη Ιωάννη, 2) Βασιλειάδη Ιωάννη, 3)Ζαΐμη Ανδρέα, 4)Λάσκαρη Κων/νου, 5)Μπλέτσα Στυλιανού, 6)Ξαρχά Αθανασίου, 7) Παναγιωτόπουλου Γεωργίου, 8) Παπακωνσταντίνου Μιχαήλ, 9)Παυλίδη Αριστοτέλη, 10)Φωτόπουλου Χρίστου, 11) Χατζηγάκη Σωτήρη, οι οποίοι κατά τη συνεδρίαση της Ολομέλειας της Επιτροπής της 1-6-88, μάς δήλωσαν προφορικά και με γραπτή δήλωση ότι παύουν να μετέχουν των εργασιών της Επιτροπής μας και ταυτόχρονα μας ενεχείρησαν το κείμενο που ακολουθεί:
Στο ΠΡΟΟΙΜΙΟ του παραρτήματος Γ (σελ 101-107) για το "Φάκελο της Κύπρου" οι 11 βουλευτές της μειοψηφίας (Νέας Δημοκρατίας) της εξεταστικής επιτροπής περιγράφουν τις διεργασίες μέχρι την τελική σύσταση της Επιτροπής, στις 21 Φεβρουαρίου 1986, ύστερα από πρόταση 129 βουλευτών του ΠΑΣΟΚ (2 Δεκεμβρίου 1985) προς τον πρόεδρο της Βουλής και αφού δεν είχε συζητηθεί προηγούμενη πρόταση για το ίδιο θέμα από 99 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ την 1.11.84. Σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται, "η Νέα Δημοκρατία με δήλωση του προέδρου Κ. Μητσοτάκη ψήφισε την πρόταση και δήλωσε ότι θα μετάσχει στην επιτροπή που θα συγκροτηθεί "με πρωτοβουλία και ευθύνη της Κυβερνήσεως" και με υψηλό αίσθημα ευθύνης, διότι πράγματι το θέμα το οποίο θα απασχολήσει την επιτροπή είναι μέγα". Παρά το γεγονός ότι ορίσθηκε η προθεσμία των έξι μηνών για την ολοκλήρωση της εξέτασης και την υποβολή του πορίσματος (έως τις 3 Σεπτεμβρίου 1986), οι βουλευτές της μειοψηφίας σημειώνουν ότι υπήρξε αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Χαρακτηριστικά αναφέρουν τα εξής: "Και ενώ όλα τα στοιχεία υπήρξαν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, αποκαλυπτικά και επαρκή, οι δε πρωταίτιοι, ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί ωμολόγησαν την συμμετοχή τους, παρά ταύτα οι εργασίες παρατάθηκαν επανειλημμένα και αδικαιολόγητα". Επίσης οι βουλευτές της ΝΔ που συμμετείχαν στην εξεταστική επιτροπή κάνουν λόγο για παρεμβάσεις: "Σημειώνουμε ακόμη ότι κατά τη διάρκεια των εργασιών της Επιτροπής υπήρξαν άμεσες παρεμβάσεις από κυβερνητικές πλευράς αποκαλυπτικές των προθέσεών της για κομματικής εκμετάλλευση του θέματος ή και του τελικού πορίσματος το οποίο το περιεχόμενο ανεπίτρεπτα προδίκαζαν (επανειλημμένες δηλώσεις του πρωθυπουργού). Η Νέα Δημοκρατία αντέδρασε στις δηλώσεις αυτές, τις κατήγγειλε ως απαράδεκτες, αντικοινοβουλευτικές και αντισυνταγματικές επεμβάσεις στο έργο της επιτροπής, διότι δεν ήταν διατεθειμένη να δεχθεί την οποιασδήποτε σκοπιμότητας δυνάμενης να εκτρέψει την πορεία των εργασιών, να αλλοιώσει το χαρακτήρα της, να χρωματίσει το πόρισμά της ή να ανεχτεί την ένταξη της υπόθεσης του Φακέλου της Κύπρου στην υπηρεσία των κομματικών σχεδίων και επιδιώξεων της Κυβερνήσεως. Συζητήθηκε μέσα στον τρέχοντα μήνα Μάιο, από την πλειοψηφία της Επιτροπής, παρά τις έντονες αντιδράσεις μας και πέμπτη παράταση πεντάμηνη μάλιστα, με πιθανότητες περαιτέρω επιμήκυνσης της και κατά ασαφή δήλωση του Αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως, την οποία ενέκρινε η κυβερνητική πλειοψηφία της Βουλής. Όπως είναι φυσικό δεν είναι δυνατό να συμπράξουμε στην διαιώνιση των εργασιών, ενώ ουσιαστικά το έργο έχει τελειώσει. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος για τον οποίο καταθέτουμε σήμερα το πόρισμα μέσα στην ταχθείσα προθεσμία, πράγμα που αποδεικνύει ότι δεν ήταν αναγκαία η νέα παράταση".
Στην υποενότητα "Έκταση της εξεταζόμενης-ερευνωμένης περιόδου" οι 11 βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας σημειώνουν σε ποιες περιόδους θα στρεφόταν η έρευνα, όπως συζητήθηκε και συμφωνήθηκε στην συζήτηση στην Βουλή -από την ανάκληση της Μεραρχίας μέχρι και τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ. Ωστόσο, σημειώνουν ότι "Ούτε οι πριν ούτε οι μετά τα γεγονότα φάσεις του Κυπριακού ερευνήθηκαν από την εξεταστική επιτροπή", προσθέτοντας για τον Κ. Καραμανλή τα εξής: "Όσον αφορά στα πεπραγμένα της υπό τον Κ. Καραμανλή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας εκτιμάται ότι αυτά έλαβαν χώρα υπό συνθήκες Δημοκρατίας, έχουν κατ' επανάληψη εκτεθεί σε δημόσιο έλεγχο, σε δημόσια κριτική και έχουν την λαϊκή έγκριση, όπως αιτιολογημένα εκτίθεται στο οικείο κεφάλαιο του πορίσματός μας".
Στην επόμενη υποενότητα για την Φύση και τις εξουσίες της Εξεταστικής Επιτροπής, οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας παραθέτουν τις διατάξεις του Συντάγματος και τον ισχύοντα -τότε- Κώδικα κανονισμού της Βουλής, σύμφωνα με τον οποίο συστήνονται και λειτουργούν οι εξεταστικές επιτροπές. Οι βουλευτές της μειοψηφίας περιγράφουν διεξοδικά και πολύ αναλυτικά ποιος οφείλει να είναι ο χαρακτήρας των εξεταστικών επιτροπών, όπως προκύπτει από τις διατάξεις, πώς πρέπει να είναι το πόρισμα, την αξιολόγηση των αποδείξεων, για τις ευθύνες -ποινικές ή πολιτικές- που επιρρίπτονται, ποιους περιορισμούς έχει η εξεταστική επιτροπή, τονίζοντας ότι "Το πόρισμα περιέχει αξιολογική κρίση των αποδείξεων, αλλά δεν αποτελεί και δεν περιέχει δικαστική κρίση. Περισσότερο ρευστή και αμφιλεγόμενη είναι η έννοια και το περιεχόμενο των πολιτικών ευθυνών και της απόδοσής τους με το πόρισμα της εξεταστικής επιτροπής". Η συγκεκριμένη υποενότητα για το πώς πρέπει να λειτουργεί η εξεταστική, ποιος ο ρόλος της, ποια η σημασία του πορίσματος, με την διεξοδική ανάλυση που κάνουν οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, αφήνει μια σκιά και αιχμές εκ μέρους της μειοψηφίας για τον τρόπο που ενήργησαν οι βουλευτές της πλειοψηφίας και ότι -ενδεχομένως- το πόρισμα να μην είναι όπως όφειλε να ήταν. Παράλληλα, αναφέρεται εκ μέρους των 11 βουλευτών ότι "πρέπει τέλος να υπογραμμισθεί ότι η Επιτροπή δεν ανταποκρίθηκε απόλυτα στην εντολή της Βουλής και την πρόταση για την σύστασή της, διότι δεν ερεύνησε και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η ανακήρυξη του ψευδοκράτους του Ντενκτάς", διότι θα παρείχε στην Επιτροπή την δυνατότητα και την αφορμή να σταθμιστούν και να αξιολογηθούν οι δυνατότητες αντίδρασης και επέμβασης από ελληνικής πλευράς στην Κύπρο με δεδομένο ότι κατά το χρόνο που έγινε η παράνομη ανακήρυξη του ψευδοκράτους του Ντενκτάς οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ήσαν πολύ ισχυρότερες σε σύγκριση με την κατάσταση που βρίσκονταν κατά την περίοδο του Αττίλα ΙΙ, όταν είχε προηγηθεί το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο". Τέλος οι βουλευτές της μειοψηφίας διατυπώνουν την άποψη ότι θα αποτελούσε πολύτιμη βοήθεια στο έργο της επιτροπής ανάλογο πόρισμα της κυπριακής βουλής, το οποίο αν και ξεκίνησε σε ολοκληρώθηκε για "λόγους που η Κυπριακή κυβέρνηση και η Βουλή έκριναν ότι επιβαλλόταν να σταματήσει η έρευνα".
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στην ενότητα, όπως την συνέταξαν οι βουλευτές της ΝΔ, τότε αξιωματική αντιπολίτευση, που αναφέρεται στην ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΛΑΟΥ παρατίθενται εν συντομία οι σημαντικότεροι ιστορικοί σταθμοί της μεγαλονήσου από το 1878 και έπειτα. Υπάρχει μια ανεπαίσθητη αναφορά στην περίοδο της βρετανικής κυριαρχίας, χωρίς όμως να επικεντρώνονται στον αντιστασιακό αγώνα της ΕΟΚΑ και όσα πέρασαν οι Κύπριοι την περίοδο αυτή. Η ενότητα γίνεται πιο αναλυτική από την έναρξη των συνομιλιών μεταξύ Μακαρίου και Χάρτινγκ το 1956 και κλείνει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 1958.
2.Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΚΡΑΤΟΣ: Οι βουλευτές της μείζονος αντιπολίτευσης (ΝΔ) συνεχίζουν να εξιστορούν τα γεγονότα του πολυτάραχου και πλούσιου σε πολιτική και διπλωματική δραστηριότητα του Φεβρουαρίου του 1959 με την συμφωνία της Ζυρίχης-ανεξαρτησία της Κύπρου. Γίνεται εκτενής αναφορά στους θεσμούς που εγκαθιδρύθηκαν κυρίως από το 1960 και μετά την αποδοχή από την Μ. Βρετανία της ανεξαρτησίας της Κύπρου. Τονίζουν τις συμφωνίες που επακολούθησαν της συνθήκης της Ζυρίχης, οι οποίες είναι οι εξής: α. η συνθήκη εγκαθιδρύσεως της κυπριακής Δημοκρατίας, β. η συνθήκη εγγυήσεως μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδος, Τουρκίας αφενός και Κύπρου αφετέρου, γ. Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και δ. την συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Ελλάδος, Τουρκίας και Κύπρου που προβλέπει την στάθμευση στην Κύπρο ελληνικών και τουρκικών στρατιωτικών τμημάτων, γνωστών ως ΕΛΔΗΚ (950 άνδρες) και ΤΟΥΡΔΗΚ (650 άνδρες). Στην συνέχεια οι συντάκτες της μείζονος αντιπολίτευσης (ΝΔ) αναφέρονται σε σημεία τριβής που υπήρχαν μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας από τον Δεκέμβριο του 1963 μέχρι τον Ιούλιο του 1965, παραθέτοντας αποσπάσματα επιστολών μεταξύ Γ. Παπανδρέου και Μακαρίου. Οι βουλευτές της ΝΔ -πάντα προσεκτικοί στις αναφορές τους για την Μ. Βρετανία- αναφέρονται στην πενταμερή συνδιάσκεψη που προκάλεσε η Αγγλία στις 15 Ιανουαρίου του 1964. Επί τροχάδην αναφέρονται στα γεγονότα από το 1964 μέχρι και την 15 Νοεμβρίου 1983, όπου ανακηρύχτηκε το ψευδοκράτος του Ντενκτάς.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι
ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
1. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΧΡΙ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1968
Α. Τουρκικές Δυνάμεις
Εδώ αναφέρονται συνοπτικά και πάλι οι στρατιωτικοί συσχετισμοί από πλευράς τουρκικών δυνάμεων.
Β. Ελληνικές Δυνάμεις
Στη συγκεκριμένη ενότητα παρουσιάζονται εκτενώς και αναλυτικά οι αντίστοιχες ελληνοκυπριακές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο
2. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΠΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ 1968 ΜΕΧΡΙ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974 (Ημέρα εισβολής)
Στις ενότητες που ακολουθούν Α. Εχθρικές Δυνάμεις, Β. Ελληνικές Δυνάμεις, 3. ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΓΕΕΦ, Σχέδιο "Κ" / ΑΝ, Σχέδιο "Κ"/Α.Α.) παρουσιάζονται οι στρατιωτικές δυνατότητες από πλευράς ελληνοκυπρίων σε θεσμικό επίπεδο, καθώς και οι εχθρικές (τουρκοκυπριακές, τουρκικές) δυνάμεις μέχρι και τον Ιούνιο του 1974.
Στην ενότητα (4) ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ παρατίθενται αξιολογικά οι κρίσεις αξιωματικών του ελληνικού στρατού, καθώς και του Ευ. Αβέρωφ για την ανάκληση της Μεραρχίας. Παρουσιάζονται ακροθιγώς τρία διαφορετικά σενάρια για τους λόγους απόσυρσης, πάντα σύμφωνα με τις μαρτυρίες και καταθέσεις όσων προσήλθαν ενώπιον της εξεταστικής επιτροπής.
Και στην ενότητα (5) για την ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΕΣΣΑΝΗΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ υπάρχει σαφής απόκλιση από τους βουλευτές της τότε κυβερνητικής πλειοψηφίας (Κ.Ο. ΠΑΣΟΚ). Τα γεγονότα εν συντομία παρουσιάζονται επίσης με διαφορετική αξιολογική κρίση, αν και οι πηγές (μαρτυρικές καταθέσεις) και οι παραπομπές (σε βιβλία)είναι κοινές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ
ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΤΑ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
1. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ
Στο σημείο αυτό ουσιαστικά επαναλαμβάνονται εν συντομία τα όσα έχουν διατυπωθεί και στο πόρισμα των βουλευτών της πλειοψηφίας (Κ.Ο. ΠΑΣΟΚ).
2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ.
Η ενότητα αυτή είναι χωρισμένη σε 8 παραγράφους, όπου η κάθε μια παρουσιάζει πλέον αξιολογικές κρίσεις μέσα από τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν του πραξικοπήματος. Επίσης γίνεται εκτενής ονομαστική αναφορά σε αξιωματικούς που είχαν συγκεκριμένους ρόλους. Η ενότητα αυτή κλείνει με την εξής επισήμανση: "Απόπειρες δολοφονίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου έγιναν πολλές με κορυφαία εκείνη του 1970. Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 ήταν μεν το πρώτο που εκδηλώθηκε και υλοποιήθηκε, δεν ήταν όμως και το πρώτο που σχεδιάστηκε από την δικτατορία, αφού τον Φεβρουάριο του 1972 ο τότε δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος, με αφορμή την αγορά από τον Μακάριο των τσεχοσλοβακικών όπλων και την άρνησή του να τα παραδώσει στην Εθνοφρουρά, σχεδίασε να τον ανατρέψει με στρατιωτικό πραξικόπημα, την εκτέλεση του οποίου είχε αναθέσει στους προαναφερθέντες, Υποστράτηγο Π. Παπαδάκη, τότε Διοικητή της ΕΛΔΥΚ και τον μετέπειτα Ταξίαρχο Κονδύλη που και αυτός υπηρετούσε στην Κύπρο. Το πραξικόπημα αυτό τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, γιατί ο Μακάριος το πληροφορήθηκε και έστειλε τον Γλαύκο Κληρίδη να ενημερώσει τον Πόπερ, τότε πρεσβευτή των ΗΠΑ στη Λευκωσία, ότι σε περίπτωση που θα εκδηλωνόταν το πραξικόπημα θα επακολουθούσε αιματοχυσία και παράλληλα να του ζητήσει να επέμβουν οι ΗΠΑ στη χούντα των Αθηνών τα σχέδιά της. Ο Πόπερ ενημέρωσε τον πρόεδρο Νίξον και αυτός έδωσε εντολή στον Τάσκα, τότε πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα, να βρει τον Παπαδόπουλο και να τον αποτρέψει από οποιαδήποτε ενέργεια κατά του Μακαρίου. Και όπως αναφέρει ο Τάσκα στην κατάθεσή του, σε επιτροπή του Κογκρέσου (σελ. 28 της μεταφράσεως που βρίσκεται στα χέρια της επιτροπής μας), μίλησε με τον Παπαδόπουλο, του εξέθεσε επί μακρόν το θέμα και έτσι αποτράπηκε το πραξικόπημα (βλέπε και κατάθεση ταγματάρχη Γ. Καρούσου, ο οποίος αναφέρει ότι ένας από τους λόγους υπαναχωρήσεως του Παπαδόπουλου, ήταν και η άρνηση του στρατηγού Γρίβα να συνεργήσει και να λάβει μέρος στο πραξικόπημα εκείνο, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο Νίκος Κρανιδιώτης στο προαναφερθέν βιβλίο του).
3. ΔΙΑΦΥΓΗ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
Στην ενότητα αυτή αναφέρονται πάλι με διαφορετική αξιολογική κρίση από αυτή των βουλευτών της τότε κυβερνητικής πλειοψηφίας (Κ.Ο. ΠΑΣΟΚ) στην διαφυγή του Μακαρίου, αποδεχόμενοι (οι βουλευτές της μείζονος αντιπολίτευσης-ΝΔ) ουσιαστικά ότι υπήρξε πρόνοια και σχεδιασμός από τους ίδιους τους πραξικοπηματίες για την διαφυγή και διάσωση του Μακαρίου, όπως υπάρχει στην κατάθεση του ανώτερου αξιωματικού Κομπόκη.
4. ΠΟΙΟΙ ΕΓΝΩΡΙΖΑΝ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
Και εδώ παρατίθενται τα γνωστά γεγονότα και τα ίδια πρόσωπα που ασκούσαν τότε την πολιτική και στρατιωτική εξουσία στην Ελλάδα. Δηλαδή: οι αρχηγοί του στρατού, του ναυτικού και της αεροπορίας (Γαλατσάνος, Αραπάκης, Παπανικολάου, Μπονάνος και Γκιζίκης), φυσικά ο Δημ. Ιωαννίδης και ο Ανδρουτσόπουλος. Σε ό,τι αφορά στον Ευ. Αβέρωφ, πληροφορήθηκε έγκαιρα από αξιόλογη διπλωματική πηγή για την πρόθεση εκδήλωσης πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου.
5. Ο ΡΟΛΟΣ ΞΕΝΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
Η ενότητα αυτή συμπυκνώνεται από συμπερασματικά στο εξής απόσπασμα: "Από το υλικό που είχε στην διάθεσή της η επιτροπή (καταθέσεις μαρτύρων, πορίσματα αντίστοιχων με την δική μας επιτροπών ξένων Κοινοβουλίων, πρακτικά συζητήσεων Ελλήνων Πολιτικών με ξένους, κ.α.) δεν προκύπτει στοιχείο, από το οποίο να αποδεικνύεται η ενεργώς ανάμειξη ξένης δυνάμεως στη λήψη της αποφάσεως για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, στην οργάνωση και την εκτέλεσή του. Συνάγεται όμως από το προαναφερθέν υλικό ότι την πληροφορία για την επικείμενη "ενέργεια" κατά του Μακαρίου την είχαν -πριν από την εκδήλωσή της- διάφορες υπηρεσίες ξένων Δυνάμεων, οι οποίες ανάλογα με την αξιοπιστία που της έδιναν θα έπρεπε να την διαβίβασαν στις κυβερνήσεις τους. Καμία πάντως από τις χώρες αυτές παρά τη γνώση του επικείμενου πραξικοπήματος, στον οποιονδήποτε βαθμό και αν το γνώριζε, δεν παρενέβη αποφασιστικά -μολονότι αυτό ήταν δυνατόν να γίνει- για να το αποτρέψει. Όλες έδειξαν τουλάχιστον ανοχή. Το υλικό που η Επιτροπή μας είχε στη διάθεσή της γι' αυτή την πλευρά του εξεταζόμενου θέματος (πραξικόπημα κατά του Μακαρίου) είναι:". Ακολουθούν με πολύ προσεκτική διατύπωση με βάση πάντα τις καταθέσεις πρωταίτιων και πρωταγωνιστών, αναφορές για τον ρόλο των ΗΠΑ. Για την Μ. Βρετανία τονίζεται ότι "η Βρετανία είχε νόμιμο δικαίωμα, ηθική υποχρέωση και στρατιωτική ικανότητα να επέμβει στην Κύπρο κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο του 1974. Δεν παρενέβη, για λόγους που η κυβέρνηση αρνήθηκε να αποκαλύψει". Στην ίδια ενότητα επίσης οι βουλευτές της μείζονος αντιπολίτευσης (ΝΔ) αναφέρουν ότι "είναι αποκαρδιωτικό το γεγονός πως και άλλες χώρες -όμορες ή όχι με την Ελλάδα ή την Κύπρο- παρότι ασφαλώς θα είχαν πληροφορίες για το επικείμενο πραξικόπημα, όχι μόνο δεν ανέλαβαν καμία πρωτοβουλία δια της διπλωματικής οδού για να το αποτρέψουν, αλλά απαθώς ανέχθηκαν αυτό και τις άλλες εξελίξεις που επακολούθησαν (Σοβιετική Ένωση), αλλά ούτε και όταν αυτό εκδηλώθηκε, ούτε και κατά την διάρκειά του έδειξαν την απλή τους αλληλεγγύη προς τον Μακάριο". Η ενότητα ολοκληρώνεται με την εξής ενδεικτική φράση: "Αντιθέτως, ορισμένες από αυτές, όπως η Λιβύη, επεδοκίμασαν απολύτως την Τουρκική εισβολή, και υποσχέθηκαν μάλιστα και στρατιωτική βοήθεια προς την Τουρκία".
6. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ
Μια μικρή πολιτική αναφορά από τους βουλευτές της ΝΔ για τις συνέπειες του πραξικοπήματος στην Κύπρο κυρίως.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ
ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΤΤΙΛΑ Ι
1. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ
2. Η ΕΙΣΒΟΛΗ
3. ΚΗΡΥΞΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΕΩΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟΣ
4. ΑΝΑΜΕΙΞΗ ΤΖΟΖΕΦ ΣΙΣΚΟ
ΑΜΥΝΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ
1. Μη εφαρμογή του σχεδίου Κ
2. Προσδιορισμός ακριβούς χρόνου κατά τον οποίο το Α.Ε.Δ. ή το ΓΕΕΦ διέταξαν πυρ κατά των εισβολέων, καθώς και του χρόνου που άρχισαν να εκτελούνται οι διαταγές αυτές
Καθορισμός των αιτίων της καθυστέρησης στην έκδοση ή την εκτέλεση των διαταγών αυτών.
3. Ανάμιξη των στόλων ή άλλων υπηρεσιών Ξένων Δυνάμεων.
4. Κατάρριψη μεταγωγικών αεροπλάνων μας. Συνθήκες κατάρριψης τους, ευθύνες γι' αυτή και για τα επακόλουθά της (ανθρώπινες απώλειες, καταστροφές, καύση των αεροπλάνων μας κλπ)
5. Υπόθεση "αποστολής" και ανακλήσεως υποβρυχίων μας (δυνατότητες των υποβρυχίων μας, χρόνος απόπλου τους, διαταγές, σήματα ανακλήσεώς τους κλπ).
6. Υπόθεση απόπλου και ανακλήσεως πλοίου που μεταφέρει εθελοντές κλπ.
7. Υπόθεση ετοιμότητας-απογειώσεως αεροπλάνων μας αντίθετες ακινησίας τους (σε συνδυασμό α. με τις δυνατότητες των αεροπλάνων μας
8. ΕΚΕΧΕΙΡΙΑ
ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ ΟΤΙ Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΥΠΗΡΞΕ ΝΟΜΙΜΗ
ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΠΒΛΕΙΕΣ-ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ
Στις παραπάνω ενότητες και ξεχωριστές υποενότητες, πέρα από την παράθεση γεγονότων και αποσπασματικών μαρτυρικών καταθέσεων, εξακολουθεί η ομάδα των 11 βουλευτών της ΝΔ να είναι πολύ προσεκτική στις διατυπώσεις της στην ανάμειξη του ξένου παράγοντα, κυρίως των αμερικανών. Κατά τα άλλα, τα γεγονότα που παρατίθενται και οι μαρτυρικές καταθέσεις είναι περίπου ίδια με διαφορετική ωστόσο αξιολογική παρουσίαση και κρίση από αυτή των βουλευτών της κυβερνητικής πλειοψηφίας (ΠΑΣΟΚ). Αξίζει να τονισθεί στην τελευταία ενότητα με τίτλο "ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ" παρατίθενται απλώς γεγονότα και πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν εκείνες τις κρίσιμες ώρες, χωρίς αξιολογικές κρίσεις για το πρόσωπο του Κων. Καραμανλή, σε αντίθεση με την αντίστοιχη ενότητα που υπογράφει η Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ της τότε κυβερνητικής πλειοψηφίας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ
ΕΠΙΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑΚΕΣ (Ε/Κ)
ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΣ ΕΞ ΕΛΛΑΔΟΣ
Αποσπάσματα από τα πρακτικά της συσκέψεως της 3ης Αυγούστου 1974
Απόσπασμα από τα πρακτικά της συσκέψεως της 13ης Αυγούστου 1974
Απόσπασμα από την απόρρητη αναφορά του Στρατηγού Καραγιάννη προς τον Πρωθυπουργό της 30 Αυγούστου 1974
Απόσπασμα από την έκθεση για τις διεξαχθείσες στην Κύπρο επιχειρήσεις του Γενικού Επιτελείου Εθνικής φρουράς Φ200/1/35026/31/12/74
Από την κατάθεση του πτεράρχου Κουρή
Από τη κατάθεση του αντιστράτηγου Μπήτου, σελ 121
Από την κατάθεση του στρατηγού Κρητικού.
Από την κατάθεση του αντιστράτηγου Πανουργιά.
Από την κατάθεση του στρατηγού Καραγιάννη
Από την κατάθεση του αντιπτεράρχου Π. Οικονόμου
Όλες οι παραπάνω ενότητες του ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ IVαναλώνονται στην παράθεση συμβάντων και γεγονότων που ξεκινούν από την επάνοδο του Κ. Καραμανλή. Περιγράφονται οι πολιτικές και διπλωματικές ενέργειες της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, με τακτές συχνές πολιτικές αξιολογικές κρίσεις. Αναφέρονται επίσης σχεδόν όλες οι στρατιωτικές ενέργειες σε Ελλάδα και Κύπρο. Επιγραμματικά αναφέρονται οι επιδέξιοι χειρισμοί που έγιναν για την σταδιακή απομάκρυνση της προηγούμενης στρατιωτικής ηγεσίας, δηλ. των Ιωαννίδη, Μπονάνο, Γαλατσάνου, Αρμπούζη και Ντάβο. Παρατίθενται επίσης αποσπασματικές αναφορές καταθέσεων αξιωματικών -πάντα σε ό,τι αφορά στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ- με ταυτόχρονη αναφορά στην αριθμητική στρατιωτική δύναμη των ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων. Παρατίθενται αυτούσιοι διάλογοι μέσα στην εξεταστική επιτροπή μεταξύ μελών της επιτροπής και μαρτύρων. Στην συνέχεια παρατίθενται αλλού εκτενή και αλλού συμπυκνωμένα αποσπάσματα είτε απόρρητων στρατιωτικών αναφορών, είτε μαρτυρικών καταθέσεων ενώπιων της εξεταστικής επιτροπής. Οι βουλευτές της τότε μείζονος αντιπολίτευσης (Κ.Ο. ΝΔ) κλείνουν το κεφάλαιο αυτό ως εξής:
Και εύλογα τίθεται το ερώτημα:
Όταν κάτω από τις ασύγκριτα ευνοϊκότερες σημερινές στρατιωτικές συνθήκες, η Ελλάς αποφεύγει να προβεί σε πράξεις που ενισχύουν με την αμυντική ικανότητα της Κύπρου, συνεπάγονται όμως εθνικούς κινδύνους, είναι δυνατόν να μην αναγνωρίζεται η ορθότητα των χειρισμών της Κυβερνήσεως της Εθνικής Ενότητος, η οποία αντιμετώπιζε το Κυπριακό πρόβλημα κάτω από τις συνθήκες του χάους και της γενικής καταρρεύσεως, που επικρατούσαν τότε και στην Κύπρο και στην Ελλάδα; Χειρισμοί, άλλωστε, που εγκρίθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία από τον Ελληνικό λαό στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1974 και χαρακτηρίστηκαν διεθνώς ως "πολιτικό θαύμα της Ελλάδος".
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Από την ανάλυση των γεγονότων της περιόδου εκείνης, όπως προκύπτουν από τα στοιχεία του φακέλου, εξάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα:
1. Ότι ο Αττίλας ΙΙ, ήταν μοιραία συνέπεια του πραξικοπήματος της χούντας κατά του Μακαρίου, και του Αττίλα Ι, που δημιούργησαν καταστάσεις μη δυνάμενες να ανατραπούν.
2. Η αθλιότητα και η ανεντιμότητα της Τουρκίας, η οποία εκμεταλλεύτηκε το πραξικόπημα της χούντας, για να διαπράξει το δικό της έγκλημα, παραβιάζοντας νομικούς και ηθικούς κανόνες.
3. Η μεγάλη υπεροχή των Τουρκικών δυνάμεων, σε συνδυασμό με τα συντριπτικά γεωγραφικά της πλεονεκτήματα με την υφιστάμενη τότε στην Ελλάδα και την Κύπρο χαώδη κατάσταση, καθιστούσαν αδύνατη την αποστολή από την Ελλάδα στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο, μεταξύ του Αττίλα Ι και ΙΙ.
4. Η δημιουργηθείσα με τον Αττίλα Ι σύγχυση στην Κύπρο και στην Ελλάδα, δυσχέραιναν το έργο της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας η οποία παρ' όλα αυτά, έπραξε εκείνο που επιβαλλόταν τότε για να αποτρέψει χειρότερες συμφορές και να περισώσει ό,τι ήταν δυνατόν να περισωθεί.
5. Όσον αφορά στο ρόλο του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας θα μπορούσε να τους καταλογισθεί βαριά αμέλεια, μέχρι ανοχής. Και αυτό, παρά το συμφέρον που είχαν να αποτρέψουν Ελληνο-Τουρκική σύγκρουση. Ειδικότερα για την Μεγάλη Βρετανία, πρέπει να της καταλογισθεί ευθύνη, γιατί ως εγγυήτρια δύναμη και επειδή διέθετε επί τόπου δυνάμεις, είχε τη δυνατότητα να παρέμβει αποτρεπτικά.
Γι' αυτό, άλλωστε και η Ελλάς, αποχώρησε τότε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Απόφαση που χειροκροτήθηκε από όλο τον πολιτικό κόσμο της χώρας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ V
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΞΕΩΝ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ
2. ΑΝΑΤΡΟΠΗ-ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΤΑ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
3. ΑΤΤΙΛΑΣ Ι
4. ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ
5. ΞΕΝΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ-ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ-ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΩΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
Α. Πραξικόπημα κατά Μακαρίου
Β. ΑΤΤΙΛΑΣ Ι
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σε αυτό το κεφάλαιο που είναι και το τελευταίο του πορίσματος των βουλευτών της τότε μείζονος αντιπολίτευσης (ΝΔ) φαίνεται η ουσιαστική διαφοροποίηση σε πολιτικό επίπεδο σε ό,τι αφορά στην απόδοση κατ' αρχήν πολιτικών ευθυνών και εν συνεχεία των ποινικών ευθυνών σε πρόσωπα που διαδραμάτισαν ρόλο και ονοματίζονται κατά κόρον αλλού εμφατικά -ανάλογα με το γεγονός και το ρόλο που διαδραμάτισαν σε κάθε συμβάν- και αλλού περιεκτικά και συνοπτικά. Όλο το συγκεκριμένο κεφάλαιο αποτελεί την αξιολογική και πολιτική κρίση της τότε μείζονος αντιπολίτευσης(ΝΔ) ως προς τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν από την ανάκληση της Ελληνικής Μεραρχίας τον Δεκέμβριο του 1967 (Ιανουάριος 1968) μέχρι και το τέλος των εχθροπραξιών κατά την διάρκεια του Αττίλα ΙΙ. Οι συντάκτες του συγκεκριμένου κειμένου-πορίσματος αναφέρονται σε ποινικές και πολιτικές ευθύνες για συγκεκριμένα πρόσωπα -πάντα με βάση τις μαρτυρικές καταθέσεις και του υλικού που περιήλθε εις προσοχή του συνόλου των μελών της εξεταστικής επιτροπής για τον φάκελο της Κύπρου-. Ενδεικτικά παραθέτουμε ορισμένα συνοπτικά αποσπάσματα ακριβώς διότι αποτελούν το απόσταγμα της πολιτικής τοποθέτησης για την τραγωδία της Κύπρου της τότε Νέας Δημοκρατίας αφενός και αφετέρου δείχνουν την σαφή πολιτική διαφοροποίηση από την τότε κυβερνητική πλειοψηφία της Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ για το δικό τους αντίστοιχο πόρισμα.
1. ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ
"…Γενικώτερα η πράξη ανακλήσεως της Μεραρχίας έβλαψε τα συμφέροντα του Κράτους με την έννοια της αποδυναμώσεως των προσπαθειών για την πραγματοποίηση των εθνικών σκοπών. Αν η πράξη είναι αξιόποινη καθώς και ο ειδικώτερος προσδιορισμός και χαρακτηρισμός της, είναι έργο της Δικαιοσύνης".
2. ΑΝΑΤΡΟΠΗ-ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΤΑ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
"Για την ανατροπή του Μακαρίου και γενικώτερα για το εγχείρημα της δικτατορίας στην Κύπρο αναμφισβήτητα ανακύπτουν ποινικές ευθύνες για εκείνους που το αποφάσισαν, που κατά την γενική ομολογία τους…", "…Δεν προέκυψε κατά τρόπο αναμφισβήτητο ο συγκεκριμένος σκοπός εκείνων που αποφάσισαν την ανατροπή του Μακαρίου και το αποτέλεσμα που επιδίωκαν. Το αποτέλεσμα πάντως ήταν εγκληματικό και οι συνέπειες του για το έθνος τραγικές. Συμπερασματικά: Για το πραξικόπημα στην Κύπρο υπάρχουν ποινικές ευθύνες για τα προαναφερθέντα πρόσωπα και τις προαναφερθείσες πράξεις. Ο ειδικώτερος καθορισμός της συμμετοχής του καθενός από αυτούς και σε κάθε πράξη, το πεδίο εφαρμογής ή μη των ελληνικών ποινικών νόμων, ο χαρακτηρισμός των πράξεων της ανατροπής του Μακαρίου, η σκοπούμενη ή μη φυσική του εξόντωση, ο θάνατος ατόμων κατά την εκτέλεση του πραξικοπήματος, οι φθορές ξένης ιδιοκτησίας, οι κλοπές και η σωρεία άλλων πράξεων, όπως η αποσαφήνιση πλήθους νομικών εννοιών, όρων προϋποθέσεων, όπως η ιδιότητα της Κύπρου ως συμμάχου της Ελλάδος Χώρας, η ισχύς των συνθηκών Λονδίνου και Ζυρίχης, η ιδιότητα με την οποία έδρασαν στην Κύπρο οι εκτελέσαντες τις πράξεις, η νομική φύση και θέση της Εθνικής Φρουράς, είναι έργο της Δικαιοσύνης και εκφεύγει από την αρμοδιότητα και το έργο της Εξεταστικής Επιτροπής. Τέλος σε σχέση με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, από το αποδεικτικό υλικό προέκυψε ότι πριν από τις 15 Ιουλίου 1974, πληροφορίες για "κάποια δυναμική-στρατιωτική ενέργεια στην Κύπρο" και "κατά Μακαρίου" είχαν ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο Άγγελος Βλάχος, οι οποίοι και ενημέρωσαν έγκαιρα τον τότε Πρέσβη της Κύπρου στην Ελλάδα, Ν. κρανιδιώτη, ο οποίος και το επιβεβαιώνει στο βιβλίο του. Προέκυψε επίσης από τηλεγραφήματα του Κίσινγκερ τα οποία ο αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Τάσκα επέδειξε στον Αβέρωφ μετά την μεταπολίτευση, ότι οι ΗΠΑ είχαν κάποιες πληροφορίες για επικείμενο ή σχεδιαζόμενο εγχείρημα στην Κύπρο, δόθηκε δε εντολή στον πρέσβυ να το αποτρέψει επικοινωνώντας με τον Ιωαννίδη, αλλά σύμφωνα με την κατάθεση Τάσκα στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, εκείνος (Ιωαννίδης) δεν τον είχε δεχθεί".
3. ΑΤΤΙΛΑΣ Ι
"Υπάρχουν ευθύνες για την τότε "Κυβέρνηση" και τον "Πρωθυπουργό" Ανδρουτσόπουλο, τον δικτάτορα ταξίαρχο Ιωαννίδη και τον τότε "πρόεδρο της Δημοκρατίας" Φ. Γκιζίκη…", "….Υπάρχουν ευθύνες για τον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων Γρηγόριο Μπονάνο…", "…Υπάρχουν επίσης ευθύνες για τους Διοικητές της Μοίρας Καταδρομών που αρνήθηκαν να επιβιβασθούν στα αεροσκάφη της Ολυμπιακής Αεροπορίας και να μεταβούν για ενίσχυση των μαχόμενων τμημάτων στην Κύπρο…", "…Για τον ΑΕΔ υπάρχουν, επίσης, ευθύνες γιατί με διαταγή του ανακάλεσε τα υποβρύχια και τα αεροσκάφη που προέβλεπε το σχέδιο Κ…".
4. ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ
"…Η κυβέρνηση εκείνη έδρασε, κινήθηκε, έλαβε αποφάσεις, έκανε χειρισμούς μέσα και κάτω από συνθήκες πλήρους δημοκρατικού και δημοσίου ελέγχου σε συνθήκες αποκατεστημένης δημοκρατίας και ελευθεροτυπίας. Εν όψει των ανωτέρω γεγονότων δεν υπήρχε καν ανάγκη για οποιαδήποτε έρευνα από την Εξεταστική Επιτροπή της αντίστοιχης χρονικής περιόδου. Εξάλλου, η έρευνα που έγινε δεν αποκάλυψε τίποτε νέο, πέρα από τα ήδη και τότε γνωστά", "…Μέσα από το αποδεικτικό υλικό που συγκέντρωσε η Επιτροπή για την περίοδο εκείνη δεν προκύπτει για κανέναν οποιασδήποτε μορφής ευθύνη…", "Ως προς τον τότε υπουργό Εθνικής Αμύνης Ευάγγελο Αβέρωφ, από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι υπέχει ίδιες πολιτικές ευθύνες για τα θέματα που χειρίσθηκε μέσα στα όρια της αρμοδιότητάς του. Η εκτίμηση του κ. Αβέρωφ ως Υπουργού Αμύνης ότι είναι μάταιη, επικίνδυνη και αναποτελεσματική οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια ή βοήθεια στην Κύπρο, κατά την περίοδο εκείνη, δεν είναι δυνατόν παρά μόνον από κακή ή κακόβουλη εκτίμηση, να θεωρηθεί ως πράξη περιέχουσα ή αιτιολογούσα πολιτική ευθύνη. Τέλος, ως προς τον στρατηγό Ευθύμιο Καραγιάννη, Αρχηγό ΓΕΕΦ από τις 6 Αυγούστου 1974 έως τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, με απόλυτη βεβαιότητα και σαφήνεια εξάγεται ότι έπραξε στο ακέραιο και με επιτυχία το στρατιωτικό του καθήκον και η απόδοση σ' αυτόν οποιασδήποτε μορφής ευθύνη και μάλιστα ποινικής, αξιολογείται και εκτιμάται ως αβάσιμη, στερημένη και της ελάχιστης αποδεικτικής βάσης.
5. ΞΕΝΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ-ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ-ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΩΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
Α. Πραξικόπημα κατά Μακαρίου
"Ευρίσκει έρεισμα στο αποδεικτικό υλικό ότι ο Ιωαννίδης είχε επαφές με τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Πιθανολογείται, αλλά δεν αποδεικνύεται ότι οι μυστικές υπηρεσίες είχαν πληροφορίες για την σχεδιαζόμενη ενέργεια του Ιωαννίδη στην Κύπρο κατά του Μακαρίου…"
Β. ΑΤΤΙΛΑΣ Ι
"καμιά ανάμειξη ή συμμετοχή ξένης δύναμης κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο δεν αποδεικνύεται. Και ως ανάμειξη ή συμμετοχή νοείται είτε η ενισχυτική, είτε η αποτρεπτική της τουρκικής αποβάσεως. Βεβαιωμένη είναι και προκύπτει από μαρτυρικές καταθέσεις και έγγραφα η παρουσία κοντά στην Κύπρο κατά τον χρόνο της αποβάσεως δυνάμεων του 6ου αμερικανικού Στόλου, του Βρετανικού και του Σοβιετικού"…"Όλ' αυτά όμως είναι έξω και πέρα από τον χώρο των "αποδεδειγμένων πραγματικών περιστατικών" και έξω από την κατά λογική ή νομική κρίση αξιολόγησή τους. Εφόσον και όπου λείπουν οι αποδείξεις -και στο σημείο αυτό πράγματι λείπουν- ανοίγεται ευρύς χώρος και εκτεταμένο πεδίο ερμηνειών, εκδοχών, πιθανολογήσεων, υποκειμενικών κρίσεων, επικυρώσεως κυκλοφορούντων μύθων και ποικίλων χρήσεων των ερμηνευομένων αλλά αναπόδεικτων γεγονότων"…"Στην περίπτωση της Κυβερνήσεως των ΗΠΑ αν το αναμφισβήτητο ¨μπορούσαν" συνέπιπτε με το αμφισβητούμενο "ώφειλαν", ασφαλώς θα ήταν δυνατό να αποτραπεί η τουρκική εισβολή, όπως είχε συμβεί και στο παρελθόν, όταν μια τέτοια παρέμβαση των ΗΠΑ είχε αποτρεπτικό αποτέλεσμα. Διαφορετική είναι η θέση και ο ρόλος της Κυβέρνησης της Μεγάλης Βρετανίας, της οποίας η υποχρέωση να παρέμβει αποτρεπτικά απέρρεε από τη συμβατική της ιδιότητα ως εγγυήτριας. Ο ρόλος του απαθούς και αδρανούς θεατή και παρατηρητή της τουρκικής εισβολής που επέλεξε η τότε κυβέρνηση της Μεγ. Βρετανίας υπολείπεται ασφαλώς και σαφώς των υποχρεώσεών της ως δυνάμεως και κυβερνήσεως που εγγυήθηκε την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και το ενιαίο της Κυπριακής Δημοκρατίας και κυριαρχίας"… "Αλλά και το ΝΑΤΟ, με βάση τους σκοπούς που έχει, το ρόλο που του ανατέθηκε από την πράξη ιδρύσεώς του και τις αρχές που διέπουν τη δράση του, είχε την υποχρέωση να επέμβει αποτρεπτικά, δυναμικά και δραστικά. Και το γεγονός ότι αδράνησε ήταν ο κύριος λόγος και η αιτία της αποφάσεως της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος ν' αποσύρει την Ελλάδα από το στρατιωτικό του σκέλος, πράξη και απόφαση που βρισκόταν σε πλήρη αρμονία με το κοινό αίσθημα των Ελλήνων".
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Περιέχει το πόρισμα αυτό ολόκληρη την αλήθεια; Ασφαλώς όχι. Αξιοί όμως να θεωρηθεί ως συνειδητή συμβολή στην αναζήτησή της. Και η περιεχόμενη στο πόρισμα αλήθεια είναι εκείνη που προκύπτει από το αποδεικτικό υλικό που συνέλεξε η επιτροπή, όπως αξιολογήθηκε και εκτιμήθηκε από εμάς. Η αλήθεια του Φακέλου της Κύπρου είναι η αλήθεια των στοιχείων του Φακέλου της Κύπρου. Υπάρχουν και μένουν ασφαλώς πτυχές και πλευρές του όλου ζητήματος που δεν ερευνήθηκαν όχι από πρόθεση ή σκοπιμότητα αλλά από αντικειμενική αδυναμία. Το Κυπριακό είναι ένα ζήτημα με μεγάλη ιστορία, με πολλές πλευρές, με πολλές προεκτάσεις, ένα ζήτημα που πέρασε από πολλές φάσεις και θα περάσει στο μέλλον και από άλλες, η τελευταία των οποίων θα είναι εκείνη που θα αποτυπώνει και θα εκφράζει την θέληση του κυπριακού λαού. Πέρα όμως από την αλήθεια των αποδείξεων, των πραγματικών περιστατικών, των αιτίων και υπαιτίων, των ποικίλων εκδοχών και κρίσεων, υπάρχουν και μερικές άλλες αλήθειες που προκύπτουν από τον Φάκελο της Κύπρου. Η πρώτη είναι η ανάγκη της εθνικής ομοψυχίας, η δεύτερη η πίστη στο δημοκρατικό πολίτευμα και στην λαϊκή κυριαρχία και η τρίτη διαχρονική αλήθεια είναι ότι καμιά ξένη δύναμη δεν πρόκειται να προασπίσει τα εθνικά μας συμφέροντα περισσότερο από εμάς τους ίδιους".
OFFICIAL DOCUMENT ΕΠΙΣΗΜΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 31ΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1988
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ
