Τι λέει το αμερικανικό δίκτυο
Του Leonid Bershidsky
Όσοι χαίρονται με την επικείμενη αποχώρηση του Wolfgang Schaeuble από το υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας καλύτερα να μην τρέξουν να ανοίξουν σαμπάνια. Ο διάδοχός του μπορεί να μην είναι τόσο δύστροπος, αλλά οι Νοτιοευρωπαίοι – και κυρίως οι Έλληνες – δεν πρέπει να περιμένουν καλύτερη μεταχείριση.
Ο Schaeuble υπηρέτησε ένα ευρύ φάσμα θέσεων από τότε που εκλέχτηκε για πρώτη φορά στο γερμανικό κοινοβούλιο το 1972: υπήρξε υπουργός Εσωτερικών, αρχηγός της Καγκελαρίας και ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU), του κόμματος δηλαδή που σήμερα ηγείται η Angela Merkel, παραλίγο να γίνει πρόεδρος κάποια στιγμή στο παρελθόν και καγκελάριος μια άλλη φορά. Μόνο ένας από τους προκατόχους του μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχει υπηρετήσει για περισσότερο από 8 χρόνια ως ομοσπονδιακός υπουργούς Οικονομικών και μάλιστα όχι κατά πολύ περισσότερο. Αλλά ο Schaeuble έχει υπηρετήσει πάντα το κόμμα του από οποιαδήποτε θέση του προσφερόταν και θα συνεχίσει να αποτελεί μια τρομερή φιγούρα ως ομιλητής του κοινοβουλίου, κατέχοντας ουσιαστικά το δεύτερο υψηλότερο αξίωμα στην Γερμανία μετά από αυτό του προέδρου, ήτοι ακριβώς μετά την καγκελάριο.
Η προτεσταντική αντίληψη του Sacheuble για την πολιτική είναι σημαντική για να κατανοήσει κανείς την θητεία του ως υπουργός Οικονομικών. Φυσικά, χρειάστηκε προσωπική πεποίθηση για να κατευθύνει την ακλόνητη πορεία της λιτότητας, του ισορροπημένου προϋπολογισμού και της τήρησης των κανόνων. Ο Schaeuble εκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο του Freiburg, όπου στη δεκαετία του 1930 μέχρι τη δεκαετία του 1950 αναπτύχθηκε η “φιλελεύθερη πολιτική της τάξης” (ordoliberalism). Αυτή η θεωρία συνιστά μια φιλελεύθερη προσέγγιση της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς που όμως είναι απαραίτητη η παρουσία ενός κράτους ισχυρού που θα θέτει τα πλαίσια και θα επιβλέπει αυστηρά την τήρησή τους εξασφαλίζοντας ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικής ασφάλισης. Η φιλελεύθερη πολιτική της τάξης ξεθώριασε έχει εξασθενήσει κάπως από τη δεκαετία του ’70, αλλά εξακολουθεί να επηρεάζει μεγάλο μέρος της γερμανικής οικονομικής σκέψης, και ο Schaeuble ήταν κοντά στις καταβολές του στα χρόνια του σχηματισμού του. Ως υπουργός Οικονομικών, έκλεινε προς το “ordo” (δηλαδή την τάξη). Κάποτε ομολόγησε στον αδελφό του: “Όσο μεγαλώνω και όσα περισσότερα βλέπω ως υπουργός Οικονομικών, τόσο πιο δύσπιστος γίνομαι για τον καπιταλισμό”.
Σε γενικές γραμμές, όμως, ο Schaeuble απλώς υποστήριξε τη μακρά πολιτική γραμμή του κόμματός του, η οποία ήταν ξεκάθαρη πολύ πριν ο ίδιος αναλάβει την ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, από τότε που συζητούνταν τα οικονομικά θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης. Ο Markus Brunnermeier, ο Harold James και ο Jean-Pierre Landau περιγράφουν το “χάσμα του Ρήνου” μεταξύ της επεκτατικής Γαλλίας και της προσηλωμένης στους κανόνες Γερμανίας στο βιβλίο τους “Το ευρώ και η μάχη των ιδεών”. Περισσότερο από ένα συνταγματικό δικηγόρο από έναν οικονομολόγο (αν και με εκπαίδευση στα οικονομικά, επίσης), ο Schaeuble διατήρησε τη συνέχεια όσο καλύτερα μπορούσε. Η μονομερής πειθαρχία του ήταν το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του για τη Merkel, την οποία υπηρέτησε πιστά, αν και τον είχε ξεπεράσει πολιτικά, όταν ο Helmut Kohl αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την ηγεσία του κόμματος το 1998.
Αυτό δεν συνιστά τέλος εποχής για τον Schaeuble στην πολιτική. Φέτος, το κοινοβούλιο τροποποίησε ακόμα και τους κανόνες του, ώστε να μπορέσει ο Schaeuble να ανοίξει την σύνοδο μετά την ανάδειξή του στο μέλος με την μακροβιότερη θητεία στην γερμανική βουλή. Τώρα πια που το κοινοβούλιο περιλαμβάνει μια ανυπότακτη ομάδα εθνικιστών που εκλέγονται από το AfD και μια σοσιαλδημοκρατική φατρία που είναι αποφασισμένη να αντιταχθεί στη Merkel, ο Schaeuble είναι σε καλύτερη θέση να βοηθήσει την καγκελάριο και το CDU. Η διαχείριση της συζήτησης γίνεται ξαφνικά σημαντική υπόθεση και ο Schaeuble είναι ένας βράχος με σθένος, αποπνέοντας μια “φυσική εξουσία”, όπως σημείωσε ο φιλελεύθερος ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος, Christian Lindner, σε ένα tweet υποστηρίζοντας τη μετακίνηση του πρώην Γερμανού ΥΠΟΙΚ.
Το ότι η Merkel είναι πρόθυμη να μετακινήσει τον Schaeuble από την ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών δείχνει τη σοβαρότητα της πρόθεσής της να οικοδομήσει μια σταθερή συμμαχία με το FDP και τους Πράσινους. Αλλά το υπουργείο Οικονομικών πιθανότατα θα πάει στο FDP, το οποίο κέρδισε περισσότερες ψήφους στις εκλογές από ότι οι Πράσινοι, και κατέστησε σαφή τη φιλοδοξία του να εξασφαλίσει τη θέση του υπουργού Οικονομικών ακόμη και πριν τελειώσει η προεκλογική εκστρατεία. Δυστυχώς για την Ελλάδα και τα άλλα κράτη του ευρωπαϊκού νότου που αναζητούν οικονομική βοήθεια, οι πιθανοί υποψήφιοι ΥΠΟΙΚ του κόμματος πιθανότατα θα είναι το ίδιο “σφιχτοί” με τον Schaeuble. To FDP δεν υποστηρίζει την “φιλελεύθερη πολιτική της τάξης”, είναι όμως νεοφιλελεύθερο. Πράγμα που σημαίνει πως είναι κάθετα αντίθετο με την παροχή δημοσιονομικών κινήτρων και τα δημοσιονομικά ελλείμματα, και η αντίθεσή του δεν έχει να κάνει τόσο με την “συνέχεια” του Schaeuble: είναι απλά ζήτημα αρχής.
O Schaeuble αναζητούσε συμβιβασμό στο πλαίσιο των καθιερωμένων κανόνων. Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), για παράδειγμα, ήταν ένας τέτοιος συμβιβασμός. Το FDP είναι κατά του ESM, το οποίο μάλιστα δυσφημεί ως “απατηλό τέχνασμα”. Οι ηγέτες του FDP πιστευουν στον καπιταλισμό πολύ περισσότερο από ότι ο Schaeuble, ενώ είναι λιγότερο υπέρμαχοι της αλληλεγγύης. Το FDP θέλει να τιμωρούνται οι χώρες της ΕΕ που δεν τηρούν τις δημοσιονομικές δεσμεύσεις τους. Ο Schaeuble ήταν πρόθυμος να τους δώσει μια ευκαιρία. Οι υπουργοί Οικονομικών του Eurogroup ήξεραν ότι είναι δύσκολο να ικανοποιήσει κανείς τον Schaeuble, αλλά συνήθισαν το σθένος του και έμαθαν να εργάζονται μαζί του. Αυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο με έναν υπουργό του FDP, ο οποίος, τουλάχιστον στην αρχή, είναι πιο πιθανό να δείξει μεγαλύτερο ζήλο από το να αποτελέσει απλώς έναν συνεχιστεί του Schaeuble. Οι Νοτιοευρωπαίοι πιθανότατα θα νοσταλγήσουν σύντομα τον Schaeuble.
capital.gr
