Γη ομολογητών και μαρτύρων η ρωσσική Γη
Ναι! Γη ομολογητών και μαρτύρων της Ορθοδόξου πίστεως είναι η ρωσσική Γη. Είναι απίστευτα και μοιάζουν τελείως εξωπραγματικά όσα βγαίνουν στην επιφάνεια.
Κατά τον εβδομηντάχρονο ρωσσικό Αρμαγεδώνα, οι νεκροί των φοβερών στρατοπέδων και των τόπων εκτελέσεων ξεπερνούν τα τριάντα εκατομμύρια, ενώ οι νεκροί που είχε η χώρα αυτή κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο ήσαν μόνο δεκαεπτά εκατομμύρια. Και απ’ αυτά τα τριάντα εκατομμύρια νεκρών, τα περισσότερα προέρχονται από το χώρο της Εκκλησίας. Γιατί δεν είναι μόνο ο κλήρος, οι μοναχοί και οι μοναχές που κυνηγήθηκαν από το σατανικό καθεστώς μέχρι εξοντώσεως. Στρατιές απλών ανθρώπων πλήρωσαν με τη ζωή τους την πίστη στο Χριστό.
Κάθε μέρα έρχονται στο φως της δημοσιότητας τέτοιες ιστορίες, που θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηρισθούν προϊόντα κακόβουλης «αντισοβιετικής» προπαγάνδας ή αποκυήματα νοσηρής φαντασίας, αν δεν επιβεβαιώνονταν με αδιαμφισβήτητο τρόπο από τα σημειώματα που δίδει κάθε τόσο το internet μαζί με τις φωτογραφίες. Τα περίφημα αυτά σημειώματα, που επιγράφονται «Απόσπασμα πρωτοκόλλου», βρίσκονται κάτω από τη φωτογραφία (en face – profil) του καταδίκου και αναφέρουν την κατηγορία, το είδος της ποινής και όταν πρόκειται για θανατική καταδίκη την ημερομηνία εκτελέσεως.
Εκεί μπορεί αμέσως να διακρίνει καθένας που προστρέχει σ’ αυτή την πηγή πληροφόρησης το έγκλημα του εκτελεσθέντος. Και το «έγκλημα» αυτό είναι η αταλάντευτη πίστη στο Χριστό και την Ορθοδοξία.
Ναι! Γη ομολογητών και μαρτύρων της Ορθοδόξου πίστεως είναι η ρωσσική Γη.
Το πρόσφατο παρελθόν
Επηρεάζει τη ζωή του σημερινού Ρώσσου πολίτη (και πόσο;) το πρόσφατο παρελθόν;
Και βέβαια επηρεάζει και μάλιστα καθοριστικά. Αν παρατηρήσεις τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται ο σημερινός Ρώσσος πολίτης, τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται και ενεργεί, τον γεμάτο καχυποψία τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το «ξένο» και το «νέο», θα αντιληφθείς εύκολα ότι οι συμπεριφορές αυτές παραπέμπουν σε τύπο ανθρώπου που επέβαλε το αλήστου μνήμης προηγούμενο καθεστώς της χώρας αυτής.
Και για να γίνει κατανοητό αυτό, ελάτε μαζί να ψάξουμε σε έργα κορυφαίων της ρωσσικής λογοτεχνίας, στα οποία περιγράφονται ανθρώπινοι χαρακτήρες. Μόνο σαν εξαίρεση και απόκλιση απ’ το φυσιολογικό θα βρούμε τύπους Ρώσσων διαφορετικούς από τον τύπο τον οποίο καθιέρωσαν στην κοινή συνείδηση οι αιώνες. Και ποιος είναι αυτός ο τύπος; Είναι ο τύπος του γεμάτου απλότητα, ντομπροσύνη και αγάπη Ρώσσου. Είναι πάνω απ’ όλα ο βαθύτατα πιστός. Είναι αυτός που και σε στιγμές του πιο άθλιου ξεπεσμού του (μέθης, ακολασίας, χαρτοπαιξίας) συναισθανόμενος το χάλι του, με συγκινητική βεβαιότητα και φυσικότητα σηκώνει τα μάτια του ψηλά και με απλοϊκά λόγια προσευχής ζητά το έλεος και την ευσπλαχνία του Θεού. Είναι αυτός που πολλοί Ρώσσοι συγγραφείς ονόμασαν περιεκτικά «ρωσσική ψυχή».
Σήμερα, στις ψυχές της πλειοψηφίας των νέων Ρώσσων, σχεδόν τίποτε δεν έμεινε απ’ όλ’ αυτά. Εκτός βέβαια από την πατροπαράδοτη ροπή «προς οινοποσίαν».
Και αυτή η πνευματικού χαρακτήρα εσωστρέφεια που χαρακτήριζε τη ρωσσική ψυχή, μεταστράφηκε σε εσωστρέφεια την οποία προκαλεί η καχυποψία και ο φόβος. Σε εσωστρέφεια, που σημαίνει κλειστό χαρακτήρα ανθρώπου.
Ένα παράδειγμα. Και σήμερα, που υπάρχει πλήρης ελευθερία στη Ρωσσία, αν θελήσεις να κάνεις συζήτηση για κάπως σοβαρά θέματα με γνωστούς ή και με δικούς σου ανθρώπους, ακόμη κι αν είναι πιστοί, θα τους βρεις απρόθυμους να συζητήσουν.
Eίχα πέντε μέρες κένο σε θεραπεία που έκανα σε νοσοκομείο και σκέφθηκα να πάω στην Όπτινα.
Προθυμοποιήθηκε να με μεταφέρει με το αυτοκίνητό του ένας γιατρός. Μαζί μας ήρθε και ο εξάδελφός του, νεαρός καθηγητής ιστορίας σε κρατικό πανεπιστήμιο. Πιστοί και σοβαροί άνθρωποι και οι δύο. Αφορμή ν’ ανοίξει συζήτηση ήταν το όνομα μιας κεντρικής λεωφόρου απ’ την οποία περνούσαμε. Ρώτησα τον καθηγητή: «Αφού κάνατε τόσες αλλαγές σε ονόματα πόλεων και δρόμων, τι σας χρειάζεται αυτό το όνομα και το κρατάτε, όπως κρατάτε ακόμη άταφη και τη μούμια αυτού του ανθρώπου;» Προσπάθησε να κλείσει τη συζήτηση με λακωνική απάντηση. Έκανα τότε την παρατήρηση λέγοντας πως, με όσους έκανα προσπάθεια να συζητήσω τέτοια θέματα, φάνηκαν απρόθυμοι. Τον παρακάλεσα να μου εξηγήσει αυτή τη στάση των ανθρώπων.
Ήταν αποκαλυπτικός: «Προσωπικά πιστεύω ότι δύο είναι οι λόγοι που υπαγορεύουν αυτή τη συμπεριφορά. Ο πρώτος είναι ότι τέτοια θέματα στο πρόσφατο παρελθόν ήσαν θέματα «ταμπού» και νομίζω πως δεν υπήρξε Ρώσσος σ’ όλα αυτά τα χρόνια που να θελήσει να παίξει με την ύπαρξή του συζητώντας τέτοια θέματα. Έτσι αυτή η συμπεριφορά έφτασε να γίνει επίκτητο γνώρισμα του ρωσσικού χαρακτήρα, το οποίο μάλιστα «μεταβιβάζεται» και στους νεώτερους, κι ας φωνάζει η επιστήμη ότι επίκτητα γνωρίσματα δεν μεταβιβάζονται. Ο τρόμος όλα τα κατορθώνει. Και ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι συζητήσεις αυτές με ξένους (εδώ ζήτησε ευγενικά συγνώμη ο καθηγητής, επειδή με χαρακτήρισε ξένο, λέγοντας πως όσοι αποξενώθηκαν από τη ρωσσική πραγματικότητα μετά την επανάσταση, στη σκέψη και στη νοοτροπία είναι ξένοι) καταλήγουν πάντα στο ίδιο αμείλικτο ερώτημα: «Μα καλά, εσείς τι κάνατε; Πώς ανεχθήκατε όλη αυτή τη φρίκη;» Και αυτό ακριβώς το ερώτημα κανείς από μας δεν θέλει να του το απευθύνουν, γιατί πονάει αυτό το ερώτημα, αφού υπενθυμίζει στον καθένα την μερίδα της δικής του ευθύνης για όσα έπρεπε να πράξει και δεν έπραξε. Αλλά και αν κάποιος δεν αισθάνεται ενοχές και ευθύνες για όσα συνέβησαν, δεν του είναι καθόλου ευχάριστο με τέτοιες συζητήσεις να θυμάται μια ιστορία που στοίχισε τη ζωή σε τριάντα εκατομμύρια ανθρώπους, μάρτυρες των στρατοπέδων, των διαφόρων κολαστηρίων και τόπων εκτελέσεων και να αναλογίζεται (ο Ρώσσος) ότι ο αριθμός αυτός των νεκρών ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των νεκρών που είχε η Ρωσσία κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Γιατί λοιπόν θα πρέπει οι Ρώσσοι να θυμούνται αυτή την ιστορία, κάθε φορά που κάποιος ξένος προκαλεί αυτή τη συζήτηση;»
Να και πάλι η εσωστρέφεια, για την οποία μιλήσαμε προηγουμένως. Η εκ καχυποψίας εσωστρέφεια.
Θυμήθηκα εδώ τον π. Η., πρώην πνευματικό στη μονή Αγίου Παντελεήμονος, που μου έλεγε πριν από τριάντα χρόνια: «Το σατανικό αυτό καθεστώς (δηλαδή το Σοβιετικό) δεν κατέστρεψε τη χώρα. Τη Ρωσσική ψυχή είχε σαν στόχο και αυτήν κατέστρεψε, και να δούμε πότε και πώς θα μπορέσει αυτή η ψυχή να ξαναγίνει όπως ήταν πριν».
Από το περιοδικό «Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ», Έκδ. Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, τ. 33 (2008), άρθρο: «ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΡΩΣΣΙΑ (Χθες – Σήμερα)», σελ. 96 (αποσπάσματα).
Το άρθρο είναι του γέροντος Ιωακείμ Αγιαννανίτου, που έχει στενούς δεσμούς με την Ρωσσία από την παιδική του ηλικία.
